Η Επίγευση Ενός Αστακού

Μπορεί να μην έχω δοκιμάσει ακόμη το έδεσμα, αλλά δε μπορώ να ισχυριστώ πλέον το ίδιο για τον Αστακό του Γιώργου Λάνθιμου, που γύριζε εδώ και καιρό στο μυαλό μου, όχι τόσο λόγω της παγκόσμια επιτυχημένης πορείας, όσο εξαιτίας της κινηματογραφικής ματιάς του εν λόγω σκηνοθέτη, που στον Κυνόδοντα με ενθουσίασε. Αν και η υπόθεση του Αστακού τοποθετείται κι εξελίσσεται στην καρδιά μιας υποτιθέμενα μελλοντικής κι άρα ολωσδιόλου φανταστικής, δυστοπικής κοινωνίας, οι αλήθειες που μπορεί να μεταδώσει για την ανθρώπινη κατάσταση των ετεροφυλοφιλικών σχέσεων και την πραγματικότητα της συντροφικότητας δεν αποδείχτηκαν καθόλου αμελητέες.

Ο Ντέιβιντ (Κόλιν Φάρελ) βρίσκεται σε δύσκολη θέση όταν η σύντροφός του του ανακοινώνει πως τον απατά με κάποιον άλλο κι έχει αποφασίσει να τον αφήσει. Ιδιαίτερα γιατί οφείλει να μεταφερθεί αμέσως σε ένα ξενοδοχείο όπου μπορεί να παραμείνει ψάχνοντας την ιδανική σύντροφο για το πολύ 45 ημέρες. Αν το διάστημα αυτό εκπνεύσει χωρίς το επιθυμητό αποτέλεσμα, τότε, όπως και κάθε υποψήφιος δεσμευόμενος, θα υποχρεωθεί να υποστεί διαδικασία μεταμόρφωσης σε ζώο της επιλογής του (ο ίδιος ο Ντέιβιντ έχει αποφασίσει πως θα προτιμούσε να γίνει αστακός). Το εγχείρημα αναζήτησης δεν αποδεικνύεται εύκολο, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πως ο καθένας οφείλει να αναγνωρίσει σε κάποιον από τους υποψήφιους νυμφευόμενους κάποιο χαρακτηριστικό που ήδη κατέχει, ώστε τα δύο πιτσουνάκια να οδηγηθούν στο τέλειο ταίριασμα! Πράγμα που ο πρωταγωνιστής δυσκολεύεται να πετύχει να εντοπίσει ανάμεσα σε μια γυναίκα με υπέροχα μακριά ξανθά μαλλιά, μια κοπέλα της οποίας η μύτη ματώνει νευρικά και συνεχώς, μια παντελώς άκαρδη ύπαρξη, που έρχεται σε διαμετρική αντιδιαστολή με μια άλλη υπερβολικά διαθέσιμη γυναίκα που μοιάζει μεσήλικη κι απειλεί να αυτοκτονήσει αν βιώσει την ερωτική αδιαφορία.

Κάποια στιγμή, για λίγο, κι ενώ του έχει μείνει μόνο μια εβδομάδα ζωής με τη μορφή ανθρώπου, ο πρωταγωνιστής πείθεται πως μπορεί να μοιραστεί το υπόλοιπο της ζωής του με την άκαρδη γυναίκα, που είναι και δεινά επιθετική κυνηγός· κυρίως νιώθοντας να τον κατακλύζει πιεστική η ανάγκη να επιβιώσει. Εκείνη ωστόσο ψυλλιάζεται τα ενδεχόμενα θραύσματα ευαισθησίας του και ξεσκεπάζει τα κίνητρά του, αφού σκοτώσει το μεταμορφωμένο σε σκύλο αδερφό του, με τον οποίο ο Ντέιβιντ έχει συνηθίσει να συμβιώνει, και διαπιστωθεί πως ο θάνατος του έχει προκαλέσει συγκίνηση. Είναι η αρχή του τέλους της αποδοχής των κοινωνικών συνθηκών για το Ντέιβιντ, ο οποίος, αφού αποκαλύπτεται ο πραγματικός του χαρακτήρας, αποδρά πλέον από τα εγκόσμια προς την αντισυμβατική ζωή των μοναχικών, όπου αγνοεί πως η μοναξιά και η απαγόρευση της προσωπικής επαφής μπορεί να αναπόδραστα να οδηγήσει στην ανάγκη για συντροφικότητα· και γι' αυτό μοιραία στον αληθινό έρωτα (στη συγκεκριμένη περίπτωση στο πρόσωπο της Ρέιτσελ Βάις).

Μια απίστευτα ανατριχιαστική αλήθεια για αυτή την ταινία, που ισχύει και για τον Κυνόδοντα, μολονότι ο τελευταίος αντιπροσωπεύει ξεκάθαρα μια πιο ωμή αναπαράσταση της ζωής, είναι το πόσο οι εμφανώς μετατοπισμένες, δυστοπικές προθέσεις του Λάνθιμου μας προσφέρουν στο πιάτο την αλήθεια που κατοικούμε, την κυριαρχία της οποίας συχνά αποποιούμαστε με ατράνταχτες ομολογίες μπροστά στον καθρέφτη. Ο διαχωρισμός ανάμεσα σε ελεύθερους και δεσμευμένους, αιώνιος στυλοβάτης και των σύγχρονων κοινωνιών, ευνοεί διακρίσεις και συμπεριφορές τόσο αποτρόπαιες, που καθιστούν αδύνατο η κάθε πλευρά να συμπεριφερθεί στοχαστικά, έστω αναλογιζόμενη τις πιθανές επιπτώσεις των πράξεών της σε αντίπαλο, όσον αφορά το συγκεκριμένο θέμα· πλην όμως συνάνθρωπο. Τα γρανάζια μιας κοινωνίας, που οι ρυθμοί της συμπαρασύρουν κάθε πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης, από τα οποία είναι αδύνατο να ξεφύγεις, αν θέλεις να επιβιώσεις αξιοπρεπώς και με ασφάλεια αποκαλύπτονται στο μεγαλείο της απανθρωπιάς τους, παρά το ίδιο το γεγονός της ανθρώπινής τους προέλευσης. Με άλλα λόγια οι άνθρωποι είναι σκληροί, κι όταν αυτό γίνει συνήθεια, και μάλιστα θεσμοθετηθεί, η μεταμόρφωσή τους σε εν δυνάμει ανθρωπόμορφα τέρατα καραδοκεί.

Όλες αυτές οι σκέψεις γιατί η πλειάδα των παραλληλισμών, στους οποίους είναι δυνατό να προβεί κανείς ανάμεσα στα γεγονότα της πλοκής της ταινίας και φαινόμενα της πραγματικότητας προκαλεί ακόμη πιο έντονη περισυλλογή, αν κανείς την προχωρήσει και λίγο ακόμη παραπέρα. Οι άνθρωποι στο ξενοδοχείο ψάχνουν απεγνωσμένα έναν τρόπο να ζευγαρώσουν, από ανάγκη, ώστε να μη μεταμορφωθούν σε κάποιο ζώο, αλλά και για να μην αναγκαστούν να αναζητήσουν τη σκληρή ζωή των μοναχικών, που περιλαμβάνει συνεχές κρυφτοκυνηγητό, στησίματα ενεδρών σε ανθρώπους και ζώα και μινιμαλιστική κοινωνικότητα. Από την άλλη μεριά, σε επίπεδο καθημερινής ζωής, η έξοδος από το σπίτι, ακόμα και για ψώνια χωρίς τον / την σύντροφο αποδεικνύεται κόλαση τη στιγμή που η αστυνομία διατηρεί κάθε δικαίωμα για τους εξονυχιστικότερους των σωματικών ελέγχων, ώστε να εξασφαλίσει ότι το πιστοποιητικό γάμου που αντικρίζει δεν είναι πλαστό ή δε στερείται αντικρίσματος. Η προσωπική μου αρχική αντίδραση σ' αυτές τις μόνο φαινομενικά παράλογες κινηματογραφικές εικόνες, και στο πόσο εύκολα είναι δυνατό να συσχετίσει κανείς καθημερινές συνέπειες και αντιδράσεις με αυτές ήταν να σκεφτώ μήπως ο σκηνοθέτης μπήκε στη διαδικασία να φιλοσοφήσει σε βάθος τις συνθήκες ζωής της ελληνικής επαρχίας, μιας και κάπως ίσως έχει έρθει σε επαφή μ' αυτές, αλλά κι επειδή εκεί ακριβώς είναι που εντοπίζει κανείς τις διαφορετικότητες στάσεων να στιγματίζονται στην ολότητά τους, να τιμωρούνται για το ενδεχόμενο ύπαρξής τους. Μετά πάλι απλώς σκέφτηκα πως διακρίσεις και διαχωρισμοί γίνονται σε όλες τις κοινωνίες ανθρώπων, μικρές ή μεγάλες, λιγότερο ή περισσότερο απολίτιστες, με μικρότερη ή μεγαλύτερη ροπή προς το σεβασμό της ιδιαιτερότητες των αισθημάτων. Και σώπασα γι' αυτό το αλαζονικό αρχικό παράπονο του μόνιμου κάτοικου της περιφέρειας.

Έχω ακούσει πολλά εγκώμια για το Λάνθιμο και κάθε του έργο, όπως και πολλές κατηγορίες· με τις τελευταίες να υπερισχύουν, καταλογίζοντάς του μια επιμονή στον ελιτισμό των μορφών ξεδιπλώματος όσων τον απασχολούν στη μεγάλη οθόνη. Η αλήθεια είναι πως Ο Αστακός με κέρδισε χωρίς δεύτερη σκέψη, ιδιαίτερα λόγω των αμφιβολιών που σε γεμίζει για τις διακρίσεις που έχεις κάνεις εσύ· τις τοποθετημένες προσεκτικά μέσα σε σκέψεις και συμπεριφορές προς τους άλλους τόσο που είναι αδύνατο να δεις κατά πόσον η κοινωνία φταίει, εδώ που σε οδήγησε, και κατά πόσον εσύ η ίδια παραφέρθηκες από αντίποινα προς την αφόρητη πίεσή της, περνώντας στην επίθεση. Για όλους τους παραπάνω λόγους, αλλά και για όσα μπορείτε να ανακαλύψετε εσείς οι ίδιοι μέσα από αυτήν, σας τη συστήνω ανεπιφύλακτα.

By Μαρία Γώγογλου