Σημασίες της Τέχνης: Α΄ Μέρος

Έχω βρεθεί σε αμέτρητες συζητήσεις να διαπραγματεύομαι το θέμα του αν η ανθρωπότητα θα μπορούσε να επιβιώσει και να συνεχίσει την πορεία της με πλήρη απουσία της τέχνης. Αυτή είναι και η αφορμή που γράφω αυτό το κείμενο σήμερα: μπορεί άραγε ο σύγχρονος κόσμος να συνεχίσει να εξελίσσεται χέρι με χέρι με την παντελή έλλειψη καλλιτεχνικής έκφρασης;

Απλά ως ξεκίνημα, πρέπει να τονιστεί ότι η τέχνη αποτελεί μια από της σημαντικότερες εκφάνσεις της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Ως προϊόν ιδεών, μπορεί να οδηγήσει σε άλλες ιδέες που κανείς μας να μην έχει ποτέ φανταστεί. Πώς αλλιώς εξηγείται ότι από την πληθώρα λογοτεχνικών και μη αναγνωσμάτων καθώς και κάθε λογής ιστολογίων προέκυψε αυτή η crossover διαδικτυακή έκθεση των συλλογισμών μου; Κάτι παρόμοιο μπορεί να διαπιστώσει ο καθένας, αν ανατρέξει στις στιγμές που το μυαλό του γεννά ιδέες για να αντιμετωπίσει τις εκάστοτε καθημερινές καταστάσεις, καθώς και στα κριτήρια με τα οποία εσωτερικά αξιώνει να τις εγκρίνει ή να τις απορρίψει.

Χωρίς την ανάγκη να συγκινήσουμε κάποιον παραπάνω ή να φτάσουμε τον εαυτό μας ένα βήμα παραπέρα είναι αδύνατο σε κάποιους από εμάς να διανοηθούμε τη ζωή. Άρα, η ώθηση της τέχνης στη σκέψη και στην πράξη αποδεικνύεται αποτελεσματική. Ποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι το να είσαι ο ίδιος άνθρωπος βιώνοντας παρόμοιες καταστάσεις υπό παρόμοιες ή πανομοιότυπες συνθήκες δεν είναι βαρετό; Τώρα σκεφτείτε το και χωρίς το αγαπημένο σας τραγούδι ή οποιοδήποτε άλλο έχετε ακούσει από αυτά που θεωρείται πως έχουν σημασία (υπόσχομαι περισσότερα για το τι θεωρούμε ότι είναι τέχνη και τι, τουλάχιστο κατά τη γνώμη της υποφιανόμενης, πραγματικά είναι, σε επόμενη ανάρτηση!).

Κ.Π. Καβάφης, "Το Πρώτο Σκαλί"

Δε θα μπορούσε από κείμενο αυτής της θεματολογίας να λείπει τουλάχιστο μια συνοπτική θεώρηση της συμβολής της τέχνης στην εκλέπτυνση των συναισθημάτων. Από την προσπάθεια κάποιου δημιουργού κάθε τόσο παίρνουμε σχέδιο για να εκφράσουμε αυτό που σκοπεύουμε ώστε να υπονομεύει λιγότερο την ακεραιότητα της προσωπικότητας των ανθρώπων που ζουν γύρω μας, ακόμη και με ασυναίσθητους τρόπους, που συχνά δεν έλκουν το ενδιαφέρον συνοδοιπόρων που κατανέμουν το χρόνο της ζωής τους χονδρικά υπολογίζοντας συνθήκες και καταστάσεις. Να γινόμαστε πιο ευγενικοί με αγνώστους. Πιο ανεκτικοί με συναδέλφους και συγγενείς μας που μπορεί σε ανύποπτο χρόνο να μας φέρνουν σε δύσκολη θέση.

Ως τέλος στη σημερινή παράθεση ιδεών, σας καλώ να σκεφτείτε όλες αυτές τις φορές που κάποιο δημιούργημα σας βοήθησε να βάλετε σε μια τάξη τις αναμνήσεις σας, ή τις ακόμη πιο πολλές, που τελευταία τείνουν να γίνουν ακόμη περισσότερες, που μία ταινία, ένα τραγούδι ή ένα βιβλίο σας βοήθησε κρατώντας τες ζωντανές και προβάλλοντάς τες υπό πολλαπλά πρίσματα να τα βγάλετε πέρα στις πιο δύσκολες και ζοφερές στιγμές. Το “Τόσο Κοντά” του Παύλου Παυλίδη τείνει να γίνει το προσωπικό μου καταφύγιο τελευταία όταν τα πράγματα γίνονται κάπως πιο δύσκολα για την ανοιχτοσύνη του εύρους ερμηνειών του.

Τίποτα δεν κάνει την Έναστρη Νύχτα του Βίνσεντ Βαν Γκόγκ να ξεχωρίζει περισσότερο από την παραμορφωτική δύναμη των αναμνήσεων που εκπέμπει

Για την τέχνη και τις λειτουργίες της έχουν ασφαλώς πολλά ακόμη να ειπωθούν. Ελπίζω τουλάχιστον ως εδώ να διευκόλυνα κάποιους να πλησιάσουν σε κάποιο βαθμό συνειδητοποίησης της κεντρικής θέσης της στην καθημερινότητά μας.

By Μαρία Γώγογλου

Προσέγγιση Κάποιου Νοήματος: Αυτό Εδώ Είναι Νερό

Ανάμεσα στις μη-λογοτεχνικές εκπλήξεις που θα μου επεφύλασσε το φετινό καλοκαίρι με κάθε βεβαιότητα δε μπορούσα να φανταστώ ότι βρισκόταν ένα από τα βιβλία του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, του οποίου αγνοούσα ακόμη και την ύπαρξη, μιας κι είχα καταχωρήσει ανάμεσα στις υπόλοιπες βεβαιότητες του δικού μου συστήματος το συγκεκριμένο συγγραφέα ως μυθιστοριογράφο. Για την ακρίβεια, είχα απλώς περιέργεια ως προς το τι μαθήματα ζωής μπορούσε να μου προσφέρει ένα εγχειρίδιο ενός σχετικά πρόσφατα εκλιπόντος από αυτοχειρία συγγραφέα, σκέψη που πρέπει να ομολογήσω πως είχε γειωθεί στο υποσυνείδητό μου ως γενικότερα δημοφιλέστερη εντύπωση, αν και στερεοτυπική.

Ο συγγραφέας Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας

Το πρώτο που είχα να μάθω ήταν πόσο ο στοχασμός του συγγραφέα σχετικά με την καθημερινή πραγματικότητα των ανθρώπων με είχε κατατροπώσει ως συνείδηση και ως φαντασία. Ως εκπρόσωπος των γραμμάτων που καλείται να εκφωνήσει την ομιλία στο ξεκίνημα μιας αποφοίτησης σχολών κολεγίου με εξειδίκευση σ' αυτό που ο ίδιος και άλλοι ονομάζουν ελευθέριες τέχνες, ο Γουάλας τονίζει την ικανότητά μας να καθοδηγήσουμε τη σκέψη μας ώστε να μας είναι δυνατό να αισθανθούμε μέλη ενός κοινωνικού σώματος μαζί με τους συνανθρώπους μας. Το πετυχαίνει αυτό με τη χρήση στοχευμένα εικονικών κι απλά κατανοητών παραβολών και μιας ιστορίας από την πραγματικότητα, καθώς και με όπλο τα σταθερά βήματα της λογικής του σκέψης.

Από έφηβη θυμάμαι να προσπαθώ να πείσω ένα συγκεκριμένο συμμαθητή μου για τη σημασία της φιλοσοφικής και κριτικής σκέψης στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, όμως τώρα γνωρίζω ξεκάθαρα το λόγο που πάντα αποτύγχανα ελλείψει της παραμέτρου προσανατολισμού που εδώ ο Γουάλας εξετάζει προσεκτικά: η αρχή του παντός στις ανθρωπιστικές σπουδές δεν εντοπίζεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι με το πέρας τους (όπου, όταν και όπως τουλάχιστο βιώνεται από τον καθένα μας) αποκτούμε τα θεωρητικά εχέγγυα ώστε να μπορούμε να αμφισβητήσουμε καθετί θέτει σε προέχουσα θέση εμπρός μας το σύμπαν ή οποιαδήποτε βεβαιότητα για οποιαδήποτε έκφανση της ζωής μπορεί εμείς ή κάποιος άλλος στο περιβάλλον μας να διαθέτει. Βρίσκεται στο να μπορούμε να μεταχειριστούμε το πιο πάνω κεκτημένο για να ασκήσουμε έλεγχο στη διαιώνιση της ζωής μας με βάση την εργοστασιακή μας ρύθμιση.

Δεν εννοεί φυσικά ο συγγραφέας τίποτε άλλο από την τυραννία του κάθε “εγώ” ως κέντρο του σύμπαντος, που, με τις παράλογες απαιτήσεις του απέναντι στα πράγματα και στον καθένα μας, απειλεί να νοηματοδοτήσει κάθε κενό εμπειρίας. Ο αλτρουϊσμός, ή αλλιώς η ανάγκη να σκεφτόμαστε τους άλλους, και να θυσιαζόμαστε γι' αυτούς κάθε δεδομένη στιγμή που μας δίνεται η ευκαιρία είναι ο μοναδικός τρόπος να κατοικήσουμε αρμονικά στον πλανήτη μας, μια ενδεχόμενη τυχαία αντιπροσωπευτική, αν ποτέ θα μπορούσε να είναι και υπαρκτή, απεικόνιση του οποίου σίγουρα θα περιείχε ένα μεγάλο αριθμό όντων στην προσπάθειά τους να συνυπάρξουν ταυτόχρονα, επιζητώντας να καλύψουν τις ξεχωριστές ανάγκες και επιθυμίες τους το καθένα. Σ'αυτό συνίσταται και η δύναμη καθώς και το περιεχόμενο της προσπάθειάς μας να δείχνουμε στους άλλους ανθρώπους πιθανούς δρόμους που μπορούν να ακολουθήσουν προς τη βελτίωση κι εξάσκηση του εαυτού τους στις κοινωνικές οδούς που ο καθένας διάλεξε να υποστηρίζει.

Σχέδιο της Ελένης Τωμαδάκη

Κάθε σχόλιο για ότι ο κάθε κριτικός θεωρεί πως δύναται να ορίζει ως το στάτους του συγγραφέα καθώς και όσες αυτοβιογραφικές πληροφορίες έχουν προκύψει ως νέα δεδομένα ερμηνείας μετά ή πριν την αυτοκτονία του, όπως γίνεται σαφές, δεν έχουν εξεταστεί σε μια αλληλουχία που φανερώνει τη ροή των σκέψεων και συνειρμούς από εμπειρίες της υποφαινόμενης, αλλά και με ορισμένη κειμενική έμφαση. Μερικές φορές αξίζει να επικεντρωνόμαστε εκεί όπου για μας ολοκάθαρα φανερώνεται το κέντρο του νοήματος των πραγμάτων, με τον τρόπο που ίσως επιχειρεί να το βρει σ' αυτό το βιβλίο κι ο Γουάλας.

 Λεωνίδας Καλούσης, Αυτό Εδώ Είναι Νερό

Έλενα Χατζηγιωργάκη, Αυτό Εδώ Είναι Νερό 

By Μαρία Γώγογλου

Σκέψεις για την Ελευθερία

Ι.

Πέρα από την ιστορική σημασία της ταινίας 12 Χρόνια Σκλάβος για την αμερικανική πραγματικότητα, ειδικά με τις ρατσιστικές επιθέσεις ανά τακτά διαστήματα να κλυδωνίζουν την επικράτειά της, η ταινία αυτή είναι πέρα για πέρα σύγχρονη. Αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό, ειδικά από το γεγονός ότι περιορισμοί ελευθεριών διαφόρων ειδών συνεχίζουν να ανακύπτουν πλάθοντας τις σχέσεις των ανθρώπων ή περιστοιχίζοντας τες, και συνεχίζοντας να μοιράζουν εμπόδια.

Γρήγορα μεταβαίνει το μυαλό κάποιου από τις φυλετικές στις ταξικές διακρίσεις, που όσο παρωχημένες κι αν ακούγονται, εισβάλλουν βίαια στη ζωή μας, με παρόμοιο τρόπο με τη συνειδητοποίηση του Σόλομον στην ταινία ότι έχει απαχθεί από την ελεύθερη ζωή του ως καλλιτέχνη και οικογενειάρχη, κι οδηγηθεί σε μπουντρούμι για σκλάβους της Ουάσιγκτον. Συμπεριλαμβανομένης της διασποράς θρησκευτικής τρομολαγνείας εξαιτίας του ISIS ολόγυρα, παρά την υποτιθέμενα επίδοξη κατά κεφαλήν μορφωτική άνοδο των ημερών μας, η όποια διαφορετικότητα εξακολουθεί να θεριεύει εχθρούς.

Από το σώμα, ο αντίκτυπος μιας παρεξηγημένης εικόνας για κάποιους άλλους εισβάλλει στη συνείδηση, κι έπειτα στην ψυχή. Το μαρτύριο και το αδιέξοδο της Πάτσι, ηρωίδας-πιο σκληρής εργάτριας της ταινίας που κακοποιείται σεξουαλικά και σωματικά από το αφεντικό της, και ψυχολογικά από τη σύζυγό του για το γεγονός ότι έλκει τον άντρα της, είναι χαρακτηριστικό της σφοδρότητας με την οποία ένα κύμα περιοριστικών συμπεριφορών είναι δυνατό να μαστιγώσει τη συνείδησή σου. Άλλωστε η βία των προθέσεων και η ψυχολογική πρέσα είναι οι σύγχρονες, δυτικές ανεπαίσθητες εκφάνσεις συρρίκνωσης των κοινωνικών δικαιωμάτων και των προσωπικών ελευθεριών.

ΙΙ.

 Έπειτα έρχονται τα πιο ασυναίσθητα που καταδεικνύει το δημιούργημα του Στιβ ΜακΚουήν και όχι μόνο: το πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας το εύρος και το νόημα των ελευθεριών του. Διότι κανείς εκτός από το ίδιο το άτομο δε μπορεί να αποτρέψει την έστω κι εν μέρει εθελούσια παράδοση των ελευθεριών του στις διαθέσεις κάποιου άλλου. Ο καθένας διαλέγει να σκέφτεται ξεχωριστά για την ελευθερία του, ακόμη κι αν αυτό περιλαμβάνει άρνηση της ύπαρξής της ή της συνειδητοποίησης της πολυπλοκότητας της. Στην κατανόηση αυτής της σκέψης μας βοηθάει η ηθελημένη, ή όχι εντελώς, ολίσθηση των γυναικείων χαρακτήρων των διηγημάτων της Άλις Μονρό σε ανυπεράσπιστα όντα-θύματα ανδρικών επιθέσεων με ποικίλες προθέσεις. Έτσι, για παράδειγμα, η Ντόρι υποθάλπει επί σειρά ετών, ως προϋπόθεση συνεκτικότητας της οικογένειάς της, την ψυχολογική βία που της ασκεί ο σύζυγός της Λόιντ, συχνά αποδίδοντας της φταιξίματα που ο ίδιος εφευρίσκει μέχρι να προβεί στη δολοφονία και των τριών παιδιών τους, μια νύχτα που εκείνη διαλέγει να φύγει από το σπίτι προς αποφυγή του να εξαναγκαστεί εξαιτίας του να ασκήσει βία στον εαυτό της, όπως μέχρι τότε έχει συνηθίσει.

Πάμπλο Πικάσο, Κορίτσι Με Ένα Περιστέρι

Τέλος, η αυτοπαραίτηση από την ελευθερία συχνά συνάδει με εσωτερικά επιβεβλημένους κανόνες που πολλοί δεν αντιλαμβάνονται ως περιοριστικούς, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι ο παραμερισμός τους οφείλει να μην αναγνωρίζεται. Καθημερινά γινόμαστε αυτόπτες μάρτυρες γυναικών που εξαρτούν την ελευθερία τους από τη γενναιοδωρία ενός άνδρα, εκθέτοντας τον εαυτό τους στις όποιες διαθέσεις του, παράδειγμα που η ηρωίδα Νίνα στο διήγημα «Γουένλοκ Έτζ» της Άλις Μονρό ενσαρκώνει. Άλλοι αντιλαμβάνονται την αυτοδιάθεση αυτή ως σύμπτωμα ολιγάρκειας της σύγχρονης ζωής: μια σπάνια ματαίωση του εγώ, αφού δεν αναζητάς να πετύχεις κάτι που μια μέρα θα αποδοθεί, τουλάχιστο άμεσα, στον εαυτό σου.

Σε κάθε περίπτωση , τα συμπτώματα της πραγματικότητας που συναντάμε μπορούν να ερμηνεύονται μετά από επαρκή κατανόηση του απόλυτου και του σχετικού της έννοιας της ελευθερίας που, αν και ανακυκλώνονται στη συλλογή Πάρα Πολλή Ευτυχία της προαναφερθείσας συγγραφέως, δεν εξετάζονται εξίσου από το 12 Χρόνια Σκλάβος, αφού το σχετικό ξεφεύγει τελείως από οποιαδήποτε πιθανή πραγματεία του κεντρικού θέματος της ταινίας. Οπωσδήποτε η ελευθερία στη σκέψη και τα συναισθήματα προϋποθέτει παραμερισμό ή υπερνίκηση όλων των ανωτέρω αναφερθέντων περιορισμών, αλλά και παραμένει για κάποιους από εμάς η πιο θεμελιώδης.

By Μαρία Γώγογλου

Αφετηρία Ερμηνείας η Δεύτερη και Πλέον Επαφή

Ανάμεσα στις πολύτιμες συμβουλές που δόθηκαν στους Τομείς Λογοτεχνιών της σχολής που τελείωσα αποδείχτηκε από τότε και στο πέρασμα του χρόνου η δεύτερη ανάγνωση. Που αν κάποια θέλει να επεκτείνει το νόημά της ώστε να αρμόζει και στα υπόλοιπα είδη τέχνης και κουλτούρας, θα έλεγε πως κρίνεται σκόπιμο να αποκτά κανείς μια δεύτερη επαφή με δημιούργημα για το οποίο επιθυμεί να σχηματίσει ερμηνεία ικανή να στηριχθεί με έγκαιρη επιχειρηματολογία.

Η αλήθεια είναι πως φαίνεται ότι όσο πιο προσεκτικά και πιο βαθιά κοιτάξεις κάτι, τόση μεγαλύτερη βεβαιότητα μπορεί η οπτική αυτή να σου προσφέρει να μιλήσεις γι’ αυτό. Κι αυτό επιτυγχάνεται με δύο και πλέον αναγνώσεις-θεάσεις-επαφές ιδιαίτερα αν το σύνολο των αισθήσεών σου είναι συγκεντρωμένο στις στιγμές δοκιμής της συγκεκριμένης εμπειρίας. Αν ακολουθήσεις αυτό το δρόμο, μια ταινία που μπορεί εν πρώτοις να φαίνεται άβατη από τους μη μυημένους στο σύγχρονο κι όχι μόνο κινηματογράφο, όπως, τυχαία σκέφτηκα να αναφέρω, η Μελαγχολία του Λαρς Φον Τρίερ, ενέχει τη δυνατότητα να σε εισάγει στη σημειολογία και το βίωμα ενός καινούργιου κόσμου.

Θα απομονώσω, ως έναυσμα για την επόμενη σκέψη, προσωπική απόδοση της παρατήρησης της Αμελί, ηρωίδας της ομώνυμης ταινίας, καθώς συστήνει την αγάπη της για το σινεμά στους θεατές στο πρώτο μέρος της: «Μου αρέσει να παρατηρώ όσα οι άλλοι δε βλέπουν». Κάτι που αναμφισβήτητα μπορεί να πραγματοποιηθεί από τη δεύτερη επαφή και μετά με το πλησιέστερο έργο τέχνης της επιλογής σου ∙ κι έπειτα μπορεί να «κουφάνεις» τους φίλους σου με το στοχαστικό, παρατηρητικό σου μάτι ή να ικανοποιήσεις οποιαδήποτε εσωτερική σου ανάγκη για εκ βαθέων παρατήρηση.

Σημαντική προϋπόθεση βέβαια για την πραγματοποίηση των παραπάνω είναι η ύπαρξη χρόνου στο πρόγραμμα του ενδιαφερομένου. Οι βιαστικές αναγνώσεις, αν και αναπόφευκτες κάθε φορά που η επαφή με την τέχνη κρίνεται επειγόντως απαραίτητη αδυνατούν να οδηγήσουν σε αυθεντικά προσωπική εσωτερίκευση, άσχετα που κατά κανόνα βρίσκουμε τις σύγχρονες απαιτήσεις και τους ρυθμούς ζωής να επιβάλλουν τη διαφορετική τους γνώμη.

Ο Καιρός Περνάει σα Νερό του joseph-art

Η διαδικασία πάντως υπόσχεται το επιθυμητό επίτευγμα που αντικρίζεις να γίνεται ολοκληρωτικά «δικό σου», εμπεριέχοντας τη μεταφορά των εμπειριών κι οτιδήποτε άλλου θέλεις να εκφράσεις που βρίσκεται στην ψυχή σου. Και για όσους ανησυχούν που η δεύτερη ανάγνωση υπονομεύει την ποσότητα, κι έτσι θεωρούν πως ίσως θα δυσκολευτούν να προσθέσουν νέες αναγνώσεις στη συλλογή τους, απαντώ επιλέγοντας να ερμηνεύσω την Ιστορία Ενός Έρωτα της Νικόλ Κράους: πρέπει κανείς να συγκεντρωθεί αναζητώντας τη φύση του κομματιού ενός αντικειμένου για να αποκτήσει ενός είδους πιο συγκεκριμένη ιδέα για το σύνολο των πραγμάτων.

By Μαρία Γώγογλου

Η Κατάθλιψη, ο Floyd, ο Γκούρσκι κι ο Παυλίδης

Αγνοώντας αλλά και αρνούμενη να ερευνήσω τα όποια βαθύτερα επιστημονικά αίτια έχει φωτίσει η ψυχολογία της πιο διαπεραστικής ψυχικής ασθένειας της εποχής μας, έρχομαι να μεταφέρω μια δική μου εμπειρία, εκφάνσεις της οποίας φαίνεται να αποτυπώνονται σε προϊόντα της δημοφιλούς και ίσως όχι τόσο τέχνης. 

Κατ’ αρχάς, η ίσως και όχι μόνο απώλεια του εαυτού. Ο καταθλιπτικός εαυτός μας μοιάζει τελείως άλλος ακριβώς επειδή η κάθε στιγμή στερείται τις μαγικές κορυφώσεις που θα μπορούσαν να μας προσφέρουν οι άνθρωποι και τα πράγματα που πιο πολύ αγαπάμε. Έτσι ο Floyd από το πρόσφατο δημοφιλές ταινιάκι animation Fallin’ Floyd σταματά να νιώθει την ευχαρίστηση από την αξιοποιημένη του προσπάθεια και την ηθική ανταμοιβή των συνανθρώπων του τη στιγμή που λόγω της ρίψης της τρομπέτας του στο βυθό χάνει την επαφή μαζί της. Αυτό το σταδιακό κλάδεμα της χαράς ακόμη κι από δραστηριότητες που πριν από λίγο καιρό μπορεί να σε γέμιζαν όσο τίποτε άλλο μπορεί να σε οδηγήσει να μην αναγνωρίζεις τον εαυτό σου με την ίδια δύναμη που δεν αναγνωρίζεις τι σου συμβαίνει.

Άλλες φορές στέκεται όπως ο Λέο Γκούρσκι στο ξεκίνημα του μυθιστορήματος της Νικόλ Κραους Η Ιστορία Ενός Έρωτα για χρόνια κοιτάζοντας το ρολόι και μια συγκεκριμένη στιγμή όπου πιστεύεις ή ελπίζεις ότι όλα θα χαθούν, κι άλλες φορές αλλάζει μαζί με σένα συνεχώς όψεις αφού την όποια σταθερά του εαυτού σου την έχεις απολέσει με τον τρόπο που περιέγραψα πριν. Μπορεί να περνάει μια μέρα, ένας μήνας ή ένας χρόνος κι εσύ να αισθάνεσαι ότι οριστικά δεν υπάρχει τίποτα να σκεφτείς ή να περιμένεις πια, όπως ο έρωτας του Λέο που τέλειωσε τη στιγμή που ο ίδιος περίμενε να ξεκινήσουν όλα και τα διέταξε αιωνίως να κινούνται ισόβια στο μυαλό του από το τέλος και ξανά με κατεύθυνση την αρχή. Η εμμονή άλλωστε σ’ αυτή την κατάσταση δεν αποτελεί κάτι το παράλογο ούτε φανερώνει τον αληθινό της χαρακτήρα της παράκρουσης, όπως κατά τις επαναλαμβανόμενες στιγμές που ο Floyd κοιτάει ή φροντίζει να κρατιέται κοντά στο δαχτυλίδι που προόριζε να αποτελέσει την απόδειξη των αρραβώνων με την αγαπημένη του. Ίσως όμως το γέλιο σταθεί η ευκαιρία να συνειδητοποιήσεις πως «αλλάζει πρόσωπα η θλίψη», όπως στους στίχους του τραγουδιού του Παυλίδη του οποίου τις εκτελέσεις από το live στο θέατρο Απόλλων της Σύρου και μετέπειτα προτιμώ. Το λεπτό που θέλεις να διασκεδάσεις χαλαρώνοντας ακριβώς όπως και οι άλλοι η «θλίψη» του σύγχρονου ανθρώπου μπορεί να αποφασίσει να «[σπάσει] την πόρτα αν δεν ανοίξει».

 Η Ιστορία Ενός Έρωτα, Νικόλ Κράους

Η απαθής  και αδιάφορη συμπεριφορά που σε διατάζει να απομονωθείς και μεταφορικά, αφού δεν απαντάς και δεν παίρνεις θέση σε κάτι πάνω στο οποίο έχεις να πεις είναι σημάδια παραίτησης. Η ψυχική όμως ανάγκη πραγματοποίησης ανέφικτων ονείρων που οφείλουν την ύπαρξή τους στην προκρισιακή εποχή καθώς και η στενοχώρια μας όλο να ανήκουμε στη συνείδηση και κάποιου άλλου οδηγεί τα περισσότερα άτομα στην εποχή μας κάποια στιγμή να περνούν και από αυτή τη φάση όπως και από κάθε άλλη. Το θέμα είναι να μη μας τραυματίζει η εμμονή μας σε αυτή, το λεπτό που σε «ρίχνει από το θρόνο».

Η ζωή, ωστόσο, αξίζει, αν όχι για τίποτε άλλο, σίγουρα για τη στιγμή που θα ξαναβγείς στην επιφάνεια για να παίξεις το τραγούδι σου που θα καταφέρει να σταματήσει τους όποιους περαστικούς που θα βρουν κάτι να εκτιμήσουν.

Έργο της Dilka Bear

By Μαρία Γώγογλου

Προσωπικές Υποθέσεις Γυναικείας Ευτυχίας: Άλις Μονρό

Η Άλις Μονρό

Μιας και δεν έχω ολοκληρώσει ακόμη την ανάγνωση της συλλογής διηγημάτων Πάρα Πολλή Ευτυχία της Καναδής συγγραφέως, αξίζει να προειδοποιήσω ότι οι σκέψεις που ακολουθούν είναι κυρίως αφορμές που μου έδωσαν τα κείμενα να θυμηθώ παρατηρήσεις μου από τη ζωή, χωρίς να υποστηρίζω ότι ανακαλώ συγκεκριμένα αληθινά γεγονότα.

Σίγουρα πολλοί από εμάς έχουμε μείνει να αναρωτιόμαστε πόσο ασυναίσθητα μπορεί να προχωρήσει η προσβλητική συμπεριφορά που στόχο έχει να μειώσει την οποιαδήποτε είδους αξία ενός ατόμου ανάμεσα στα άλλα. Και κυρίως εξαιτίας της δύναμης της συνήθειας πόσο συχνά είναι σταθερά αργή η συνειδητοποίησή της, όπως στην περίπτωση της Ντόρι στο πρώτο διήγημα του βιβλίου. Αυτή αντιλαμβάνεται τις αναπόστρεπτες τάσεις εκβιασμού και βίας προς τους οικείους του συζύγου της ταυτόχρονα με το βίωμα της απώλειας των τριών παιδιών της, τα οποία ο ίδιος σκοτώνει ως αντίποινα μετά από καβγά τους.

Σχέδιο της Ελένης Τωμαδάκη

Ένα άλλο σημείο που εντυπωσιάζει σε σχέση με τις γυναικείες παρουσίες, που φαίνεται να έχουν κεντρικό ρόλο και στα διηγήματα, ως πρωταγωνίστριες και όχι μόνο στα περισσότερα από αυτά είναι η εξαιρετικά ευλύγιστη και ποικιλόμορφη, στην εξέλιξη και τις εκδηλώσεις της, κοινωνική τους κινητικότητα. Η Νίνα στο «Γουένλοκ Ετζ» οφείλει την κοινωνική θέση που επιδεικτικά κατέχει στο κολλέγιο και στους δρόμους της πόλης στην υποταγή της στα σεξουαλικά παιχνίδια του κυρίου Πέρβις, ενώ η Σάλι στις «Βαθιές-Τρύπες» γίνεται με αυτονόητη προθυμία βοηθός γεωλόγου μετά το πέρας του μεγαλώματος των παιδιών της και η Κρίστι συνεχίζει τον αυτοπροσδιορισμό της μέσα από τον επαγγελματισμό που έχει επιλέξει στη διδασκαλία της μουσικής, παρά τις σε προσωπικό επίπεδο ανακατατάξεις, στο «Πεζό».

Οι εύθραυστες και συνεχείς αλλαγές διαθέσεων αποτελούν ακόμη ένα στοιχείο που βρίθει στην πραγματικότητα, ανάλογα φυσικά με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται κι αντιμετωπίζει ο καθένας την έννοια του χρόνου στην καθημερινότητα. Στη συλλογή, η Κρίστι που αναφέρθηκε πριν, για παράδειγμα, μπορεί να χρειάζεται να υπομείνει μια περίοδο βύθισης στην αποτυχία, αφού ο εφηβικός έρωτας και μετέπειτα σύζυγός της την εγκαταλείπει για τη βοηθό του, αλλά η συντροφικότητα και η τρυφερή ατμόσφαιρα του επόμενού της γάμου κάτι περισσότερο από αναπληρώνει για όση ανασφάλεια μπορεί να πέρασε, τόσο μάλιστα ώστε αδυνατεί να ανακαλέσει μικροπρεπές περιστατικό από την προηγούμενη ζωή της. Θα παρατηρούσε κανείς μια αιώνια μονοτονία αν δεν υπήρχαν συνεχή καλοδεχούμενα θραύσματα του πάγου στην εποχή των φαινομενικά καθημερινά αιώνιων παγετώνων.

Φρίντα Κάλο, Ο Ντιέγκο κι Εγώ

Αφήνω πιο έντονα προσωπικές σκέψεις και συναισθήματα για επόμενη απόπειρα καταγραφής, όταν η ανάγνωση του συνόλου των ιστοριών ενδέχεται να αποκαταστήσει κάθε έννοια ψευδαίσθησης αντικειμενικής ολοκλήρωσης. Σε αντίθεση με την έντονη ενεργοποίηση του ρόλου του αναγνώστη στο τέλος καθενός από τα διηγήματα, η αισθητή απόπειρα αποφυγής ολοκλήρωσης συγκεκριμένων νοημάτων στα οποία δεν πρέπει να θεωρείται τυχαία.

By Μαρία Γώγογλου

"Έλα Κοντά Μου": ο Παύλος Παυλίδης και το Διαχρονικό Κάλεσμά του

Όσο αναπόφευκτο κι αν είναι να γράφει κανείς για κάτι ή κάποιον στο(ν) οποίο έχει αδυναμία, μια συγκεκριμένη αίσθηση ενοχής, όταν αυτό δημοσιεύεται εξακολουθεί να το υπομένει ανυπέρβλητη. Αυτό συμβαίνει και στη δική μου περίπτωση σε σχέση με το μουσικό που θαυμάζω από μακριά τα τελευταία χρόνια, τον Παύλο Παυλίδη, το εγκώμιο του τελευταίου δίσκου του οποίου που πρόσφατα κυκλοφόρησε δεν επιθυμώ να πλέξω εδώ. Θεωρώ ενδεχομένως κουραστικό να επαναλάβω έστω και πτυχές απόψεων που έχουν ήδη ακουστεί και διαβαστεί, ή να διαπιστώσω δημόσια πως η ακρόασή του κατάφερε να μου μεταδώσει οποιοδήποτε είδος αποστάγματος απόλυτης αλήθειας.

Το εξώφυλλο του πιο πρόσφατου άλμπουμ του Παύλου Παυλίδη και των B-Movies απεικονίζει δουλειά του εικαστικού καλλιτέχνη Στέφανου Ρόκκου

Αξίζει να ξεκαθαριστεί, όσο κι αν ακούγεται γραφικό, ότι παρακάτω στοιχεία ερμηνειών προέρχονται από τις διευρυμένες περιοχές της φαντασίας της υποφαινόμενης και οποιαδήποτε σχέση μπορεί να αισθανθεί κάποιος πως υφίσταται με βιογραφικά στοιχεία του δημιουργού καθίσταται αδύνατο να υποστηριχθεί, με εξαίρεση πάντα την πιθανότητα η ταύτιση οποιωνδήποτε στιγμών μέσα στο χρόνο να υποκλιθεί στη δύναμη του τυχαίου.

Σε γενικές γραμμές και χωρίς να μπαίνω σε ποιητικά εικονικές λεπτομέρειες οι πρώτες ακροάσεις του «Έλα Κοντά Μου», αποδεσμευμένες όπως ήταν με οποιαδήποτε οπτική επαφή ως ερέθισμα, μου μετέδωσαν την αίσθηση ότι πάντα υπάρχει κάτι καινούργιο να ανακαλύψεις έστω και αργά, κι ομολογώ ότι ο στίχος και το timing ήταν ιδανικά για μένα για να το σκεφτώ αυτό καθώς οι πλήρεις μουσικές ικανότητες του Παυλίδη στις ζωντανές του εμφανίσεις όπως και το σύνολο των δημιουργιών του μου αποκαλύφθηκαν πρόσφατα.

Πάμπλο Πικάσσο, Διαβάζοντας στο Τραπέζι

Πέρα από το προσωπικό βίωμα όμως, μία και μόνο θέαση (κι αυτή με απροθυμία κι ενώ δεν περνούσε η εν λόγω στάσιμη στιγμή) του clip που δημιουργήθηκε με βάση το ίδιο τραγούδι και συμμετοχή του καλλιτέχνη δημιουργεί συνειρμούς στους οποίους θα μπορούσε να υποπέσει ο καθένας που έχει ακολουθήσει ή ενημερωθεί έστω και για ένα μικρό μέρος της πορείας του. Όπως για παράδειγμα σε σχέση με το νεανικό κοινό που επιμένει να βλέπει κανείς να τον ακολουθεί παρ’ όλη την πάροδο εικοσιπενταετίας+ από τη στιγμή αφετηρίας του στο μουσικό στερέωμα (στα Ξύλινα Σπαθιά φυσικά) και θα μπορούσε να δεχτεί κάποιος πως αντιπροσωπεύεται από την «χαμένη»-νεράιδα-ντυμένη-σαν-παραδεισένιο-πουλί(-που-αναφέρεται-και-στους-στίχους) πρωταγωνίστρια. Γιατί οπωσδήποτε μπορεί να δεχτεί κανείς ότι η αμεσότητα και το «άνοιγμα» των στίχων του Παυλίδη έχει καταφέρει να τοποθετήσει πολλά νέα άτομα στις πρώτες σειρές θαυμαστών και πρόθυμων ακροατών του.

Από την άλλη πλευρά, το παράδοξο της ψευδαίσθησης ή μη της στενής επαφής στις ζωντανές εμφανίσεις και ταυτόχρονα η απόσταση από ένα είδωλο, το πρώτο και το τελευταίο πράγμα σχετικά με το οποίο σου διαφεύγει συνεχώς είναι λογικό να κυριαρχούν. Οι σκηνές της καθημερινής ζωής που αδυνατείς να μοιραστείς μετατρέπουν (κι ευτυχώς!) την ελευθερία της ερμηνείας των στίχων και όχι μόνο σε μια αναγκαιότητα που οφείλουμε να αναγνωρίσουμε στον Παύλο τη δύναμη να διατηρεί. Αυτού του είδους η συνάφεια και η απόσταση απεικονίζεται μέσα από τη δύναμη της εικόνας που μεταλλάσσει η τηλεόραση στο βίντεο-προς το παρόν teaser του άλμπουμ, καθώς και με τις διαφορετικές αποστάσεις που παίρνει η ηρωίδα απ’ αυτό που βλέπει και ακούει μέσα απ’ αυτήν.

Η ηθελημένη ειρωνεία και το κλείσιμο του ματιού του τραγουδοποιού εδώ προς τους θαυμαστές ακολούθους του σε σχέση με την ηλικία του («περνάει ο καιρός / μα ακόμη ανασαίνω») δίνει την αφορμή για θαυμασμό ενός ακόμη επιπέδου αυτογνωσίας που αποκτά κανείς με την εμπειρία. Όπως και να ‘χει οι στίχοι που φαίνεται να αισθανόμαστε ότι αξίζουν μένουν πάντα σε διαμετρική αντιδιαστολή με τον σύγχρονα πολιτισμικά διακορευμένο κόσμο της εικόνας, όσο κι αν σκεφτούμε όλα αυτά που συχνά μας καλούν να την αντιληφθούμε ως καλοδεχούμενη.

By Μαρία Γώγογλου