Η Φύση που (Δεν) Παρατηρούμε

Ανάμεσα στους παράγοντες που συντηρούν την ανάγκη και τη βούληση πολλών από εμάς να συνεχίσουμε σε αυτά που λέγονται επιβίωση και δημιουργία συγκαταλέγονται εκτός από επιλεχθέντα και τυχαία συναπαντήματα. Ένα απ' αυτά ίσως για πολλούς (στους οποίους αναμφίβολα ανήκει η υποφαινόμενη) αποτελεί η εξωτερική επίδραση της φύσης σε πρακτικά κομμάτια της ζωής μας· εγώ, εδώ, έχω επιλέξει να εστιάσω στη σημασία της για τη σταθερή εξέλιξη της ψυχοσύνθεσής μας και την αυτοέκφρασή μας.

Κλώντ Μονέ, Κήπος

Η φύση με την έννοια του περιβάλλοντος, των εξωτερικών επιφανειών που αθέλητα δεχόμαστε ή σκόπιμα σχεδιάζουμε να συντροφεύει το κρησφύγετο ανάπαυσής μας ή τον τόπο των (καθημερινών ή μη) δραστηριοτήτων μας. Αυτή η έννοια της φύσης κι όχι οτιδήποτε έχει σχέση με τη δουλικότητα διαπραγματεύσιμης, ή μη αποδεκτής βιολογικής πραγματικότητας, ή των πεπατημένων παραδόσεων θα μας απασχολήσει εδώ.

Συχνά, ιδιαίτερα όσοι από εμάς έχουμε ζήσει ή ζούμε σε τοποθεσία της ελληνικής επαρχίας, έχουμε έρθει αντιμέτωποι με την εικόνα της εγκατάλειψης που απειλεί να ξεσκίσει οποιουδήποτε την ψυχή. Ξεριζωμένα από τον αέρα δέντρα ριγμένα πρόχειρα για μήνες σε κεντρικά πεζοδρόμια. Αστόχαστα αφημένα στη μοίρα τους λιμνάζοντα νερά στα όρια των περιχώρων. Αδέσποτα που έχουν αψήφιστα εγκαταλειφθεί να σιτίζονται από κεντρικές τοπικές επιχειρήσεις εστίασης εναλλάξ, ελλέιψει προστασίας ιδίου περιβάλλοντος. Το πιο επικίνδυνο που χαρακτηρίζει τις παραπάνω εικόνες είναι ο κίνδυνος, ως διαβάτες, να μας γίνουν τόσο συνήθεις στο μάτι, που να μην παρατηρούμε καν την απαρχή εκδήλωσης της παρουσίας τους σε περιοχές που αλωνίζουμε και δραστηριοποιούμαστε καθημερινά, πράγμα που δυστυχώς όλο και περισσότερο τείνει να πάρει σάρκα και οστά.

Μέσα στο φυσικό περιβάλλον που αντικρύζουμε καθημερινά υπάρχει ο εαυτός μας μαζί με αυτό των γύρω μας στις διάφορες εκφάνσεις τους. Μέσα από την προσοχή ή την αμέλεια που δείχνουμε στα δέντρα του τετραγώνου μας και τα λουλούδια του κήπου μας, είναι δυνατό να ξεχωρίσουμε την ανάγκη και την αγωνιστικότητά μας στο να πετύχουμε κάτι, την ικανότητά μας για την κατανόηση της σημασίας της μεταφοράς στην ανθρώπινη σκέψη. Μπορούμε να διακρίνουμε πόσο νοιαζόμαστε να καλλιεργήσουμε μια υγιή σχέση με τους φίλους και την οικογένειά μας, πόσο πραγματική ανάγκη έχουμε της ύπαρξης κάποιου στη δική μας ζωή, μιας αντιθετικής δύναμης.

Ο τρόπος που τα χαρακτηριστικά των οργανισμών του άμεσου περιβάλλοντός μας αποτυπώνεται μέσα μας, αν τους δώσουμε το απαιτούμενο ελάχιστο προσοχής, διατηρεί τη δυνατότητα να μας σημαδέψει με μια σειρά από τρόπους. Ένας από αυτούς, για παράδειγμα, είναι το αμείωτο της προσοχής που εκδηλώνουν για την ευημερία μας μέσα από τη σταθερότητα που μας παρέχουν. “Μπορείς αν θέλεις να κρυφτείς όταν θα βρέχει / κάτω από 'κείνα τα πλατάνια τα μεγάλα”, όπως έχει γράψει και τραγουδάει στα “Δέντρα” ο αγαπημένος μας Παύλος Παυλίδης, αλλά και να παρκάρεις κάτω από τον ίσκιο των δέντρων που ίσως πριν χρόνια είχες φυτέψει ή έστω επιτρέψει ή ευνοήσει τις συνθήκες ώστε να αναπτυχθούν, προνόμια σπάνια στις σύγχρονες κοινωνίες που κατατρύχονται από ατέρμονους καταιγιστικούς ρυθμούς, αλλά και συστηματικά αποδεδειγμένη αμέλεια για ότι βρίσκεται ή τολμά να ξεμυτίσει στο χώμα τριγύρω. Είναι, όμως και η ηρεμία, καθώς και η δροσιστική πνοή του καλοκαιρινού αέρα, μια στάλα ανακούφισης, όταν σταματά ο θόρυβος από τις ασταμάτητες, καταδιωκτικές ομιλίες και τους θορύβους των μηχανών και των εξατμίσεων των πολύβουων πηγαινοερχόμενων αυτοκινήτων.

Πάνω απ' όλα, στους ζωντανούς οργανισμούς που σε περιβάλλουν μπορείς να προβάλλεις τον εαυτό σου, ή τελοσπάντων αυτό, του οποίου την αίσθηση έχεις ότι είσαι, χάρισμα με το οποίο είμαστε ιδιαίτερα έμφυτα προικισμένα τα περισσότερα ανθρώπινα όντα. Μπορεί να νιώθουμε μέρος της ευγένειάς τους που εκθειάστηκε παραπάνω, ή ακριβώς με τον τρόπο που τη ζει η Σύλβια Πλαθ, όταν δεν αναγνωρίζει στο προσωπό τους πως είναι ικανά “ούτε για αμβλώσεις, ούτε για ίντριγκα”, και πως προβάλλουν τον εαυτό τους αβίαστα, “χωρίς προσπάθεια”. Προσεγγίζοντας εντελώς διαφορετική οπτική γωνία, η πολλαπλότητα των ανησυχιών για αναγνώριση κι επιβίωση του Βαν Γκογκ αντικατοπτρίζονται μέσα από τις αποτυπώσεις τοπίων του, τον εσωτερικό κόσμο των οποίων θεωρώ αδύνατο να συγκρίνει κανείς με οτιδήποτε μπορεί να εμφανίζεται παρόμοιο.

Σύλβια Πλαθ, "Δέντρα του Χειμώνα" 

Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Σταροχώραφο με Κοράκια

Και το σημαντικότερο όλων: η φύση είναι η ματιά και το περιεχόμενο της έμπνευσής μας. Το ύφος του γραπτού σου μπορεί να αποφεύγει τις εξάρσεις αν ζεις σε περιοχή του κόσμου με σχετικά σταθερές κλιματολογικές συνθήκες ανά εποχή και δεν έχεις μετοικήσει ή μετοικείς συχνά· ίσως, παρ' όλα αυτά, να μετατραπεί σε πεδίο συνεχών ανακατατάξεων και ραγδαίων εσωτερικών ρωγμών, αν βιώσεις τη δύναμη του καταπιεστικού, εσωστρεφούς χειμώνα με έναν παρόμοιο τρόπο με τον οποίο ενδεχομένως ο Κάφκα ένιωθε πως καταδυναστευόταν από τις περιβαλλοντικές δυνάμεις. Η παραγωγή λόγου και βίου είναι μια αναπαράσταση της είσπραξης φυσικών δυνάμεων προς όλες τις κατευθύνσεις, την οποία ορμέμφυτα, καλλιεργημένες φυσικές τάσεις και συναισθήματα σχηματοποιούν.

Το να ψάχνουμε γύρω μας για εκείνα τα δέντρα που φαίνονται ενωμένα ή την τάδε γραμμή του ορίζοντα που δεν έχουμε παρατηρήσει είναι μια συνετή επιλογή στο έρεβος της ταχύτητας ζωής που μας διαφεντεύει. Όχι κάπου μακριά, αναζητώντας κάτι καινούργιο που θα μπορέσει να μας κόψει την ανάσα, αλλά κάπου τριγύρω στην αντηλιά και στην ομήγυρη όσων μας έχουν διαμορφώσει.

By Μαρία Γώγογλου