Η Εποχή Πριν Εκείνη με Γνωρίσει

Από τα αγαπημένα μου βιβλία, ξεχωρίζω χωρίς αναστολές εκείνα που αφορούν κάτι φαινομενικά εντελώς ασήμαντο. Είναι συνήθως αυτό το χαρακτηριστικό που τα κάνει να μη μοιάζουν με απολύτως τίποτε άλλο· όσο κι αν αυτό μπορεί να σημαίνει πως μπορεί να έχει αποδειχθεί δύσκολο να τα ανακαλύψω εξ αρχής. Όλος αυτός ο πρόλογος για να μιλήσω για το δεύτερο μυθιστόρημα του Τζούλιαν Μπαρνς, με τίτλο Πριν Εκείνη Με Γνωρίσει, που διάβασα πρόσφατα, με θέμα εκ πρώτης όψεως ανοίκειο· που όμως όσο περισσότερο το προσεγγίζεις μέσα από τον κόσμο του συγγραφέα, τόσο καταλαβαίνεις πως πρόκειται για κάτι καθημερινό: η ζήλια ενός συζύγου για τους εραστές της γυναίκας του, πριν εμφανιστεί στη ζωή της ο ίδιος· που σταδιακά επεκτείνεται κι αποκτά μάλιστα θηριώδεις κι εφιαλτικές διαστάσεις.

Τόμας Θίοντορ Χάινε, Ζήλια

Ο Γκράχαμ, καθηγητής Ιστορίας σε πανεπιστήμιο, βουλιάζει μέσα στην άχρωμη οικογενειακή του ζωή, μέχρι τη στιγμή που, σε ένα πάρτι του φίλου του Τζάκ -μυθιστοριογράφου και γόη- γνωρίζει την Ανν. Μετά από ένα λογικό διάστημα παράλληλης σχέσης, αποφασίζει να χωρίσει με τη σύζυγό του Μπάρμπαρα, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό για τις διαπροσωπικές του σχέσεις με την κόρη του Άλις, και να ζήσει το νέο του έρωτα. Όλα είναι ρόδινα, όμως η περίοδος που ο Γκράχαμ ονομάζει «τα μέλια» τελειώνει το απόγευμα που, με την ύπουλη παρότρυνση της πρώην συζύγου του, πηγαίνει με την κόρη του στο σινεμά, που κατά τα άλλα απεχθάνεται, και βλέπουν μία από τις ταινίες που είχε γυρίσει η Ανν τα χρόνια που εκείνη ήλπιζε σε μια πετυχημένη καριέρα ηθοποιού.

Τότε ο ήρωας δοκιμάζει ένα συναίσθημα που μόνο πρόσωπα που έχουν έντονη σχέση με ατέλειωτα μονοπάτια αφηγήσεων και την υπερανάλυση μπορούν να κατανοήσουν. Αισθάνεται πως το ερωτικό παρελθόν της Ανν είναι κάτι που απειλεί να ξεσκίσει το παρόν και να διεισδύσει σε αυτό με μοιραία και αναπότρεπτα αποτελέσματα. Το πρόβλημα του Γκράχαμ, όπως συμβαίνει και με τα περισσότερα απολύτως προσωπικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σε καθημερινή βάση, δεν έχει να κάνει με μια απειλή που πραγματικά υφίσταται, αλλά με κάτι που έχει παραφουσκώσει το μυαλό του ίδιου. Με συνεχείς ερωτήσεις που ώρες ώρες φτάνουν, αλλά ίσως και ξεπερνούν τα όρια των ανακρίσεων, προσπαθεί συνεχώς να αποσπάσει όλο και περισσότερες πληροφορίες για το χαρακτήρα, τις σεξουαλικές και καθημερινές συνήθειες των προκατόχων του, τα φυσιολογικά τους χαρακτηριστικά, αλλά και τις λεπτομέρειες της διάρκειας των σχέσεών του με τη νυν σύζυγό του. Κάτι που φαινομενικά μπορεί να φαίνεται ανώδυνο· που όμως καταλήγει σε σοβαρές υποψίες εναντίον του Τζακ και της γυναίκας του για αστείο λόγο· και μάλιστα τη στιγμή που το μόνο πράγμα για το οποίο νοιάζεται η τελευταία είναι πώς να διατηρήσει τη φλόγα της σχέσης τους και να την αναθερμάνει, όταν διαισθάνεται το είδος του κινδύνου να πλησιάζει. Τεράστια άλματα της σκέψης χωρίς αιτία, που όμως κοστίζουν.

Έντβαρντ Μούνκ, Ζήλια

Κάθε στιγμή που περνάς διαβάζοντας το μυθιστόρημα, ειδικά μέχρι κάπου στη μέση, συνειδητοποιείς πόσο ανθρώπινα -λυρικά, αλλά ταυτόχρονα κι ελεεινά γήινα- ο συγγραφέας καταφέρνει να μας μεταφέρει στον κόσμο της ζήλιας του Γκράχαμ. Είναι σίγουρα κάτι που προκαλεί πόνο σε διάφορα μέρη του σώματος, καθώς η ζωή κάποιου (έστω και προσωρινά) αγαπημένου μας είναι εκεί, στο παρελθόν του, χωρίς ποτέ να μας δίνεται η δυνατότητα να έχουμε πρόσβαση στη ροή της πραγματικότητάς της, με εξαίρεση τα θραύσματα που μας παρουσιάζονται μέσω των αντικειμένων και των αυστηρά προσωπικών κι αποκλειστικών μαρτυριών του λατρεμένου μας ατόμου. Οι χάρτες, κάποιες παλιές φωτογραφίες, σουβενίρ και δώρα με σχεδόν μη προσβάσιμη από εμάς προέλευση και αξία· είναι φορές που δε μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσα χάσαμε που δεν ήμασταν εκεί από απλή άγνοια, αντί της προσπάθειας για αγνή ευγνωμοσύνη απέναντι στην τύχη που στάθηκε ανέλπιστα στο δρόμο μας και χάραξε την πραγματικότητα του να καταλήξουμε μαζί στο τέλος του μονοπατιού. Γενικά, υπάρχουν φορές, κι είναι πολλές, που το παρελθόν αποκτά από μόνο του μια ξεχωριστή ζωή στον εγκέφαλό μας που είναι αδύνατο να την εγκλωβίσεις· και, ξαφνικά, όλες οι αρνητικές σκέψεις φαίνεται να υπερτερούν μονομιάς έναντι των ευνοϊκών περιστάσεων.

«“ Κάθε φορά που διηγούμαι μια ιστορία τη λέω διαφορετικά. Δεν μπορώ πια να θυμηθώ πως ξεκίνησαν οι περισσότερες. Δεν ξέρω τι είναι αλήθεια πια· ούτε από πού ήρθα.”»

Από τη μέση, ωστόσο, του βιβλίου και μετά ο Γκράχαμ γίνεται εμφανώς εμμονικός. Ελέγχει τον περίτεχνο τρόπο διπλώματος των χαρτών που έχει χρησιμοποιήσει στα προηγούμενα ταξίδια η Ανν με τους πρώην της, ενδεχομένως για να εντοπίσει επακριβώς τα χνάρια του ξεπεσμένου συναισθήματός τους. Στέλνει φακέλους γεμάτους με αηδιαστικά μίγματα ωμών κρεάτων στους ηθοποιούς, με τους οποίους είχε τύχει παλιότερα να πρωταγωνιστήσει και πιθανά ή σίγουρα συνδέθηκε ερωτικά μαζί τους κάπου γύρω στον καιρό των γυρισμάτων. Σκίζει σελίδες από τα βιβλία του φίλου του του Τζακ που διατηρεί στη βιβλιοθήκη της η Ανν, που του φαίνεται να περιέχουν ερωτικές σκηνές με γυναίκες που προσιδιάζουν αρκετά στο χαρακτήρα και την εμφάνισή της. Γενικότερα, κάτι στη συμπεριφορά του ξεφεύγει από το φυσιολογικό·πάντα ωστόσο περιστρέφεται γύρω από τις εσωστρεφείς μανίες των μικροαστικών ορίων της καθημερινότητάς μας. Εξού και ο ένας τρόπος εκδήλωσης των εμμονών αυτών εκφράζεται με όρους νοικοκυριού (η προετοιμασία των κρεάτων για τη μοιραία αποστολή στην κουζίνα του ζευγαριού). 

Ρ. Μπ. Κιτάτζ, Εμμονές

 

Η λεπτή γραμμή της απόστασης ανάμεσα σε καθημερινές, φαινομενικά φυσιολογικές μανίες και την ανυπολόγιστη έκρηξή τους είναι ξεκάθαρα ένα από τα σημεία που ο συγγραφέας στοχεύει να αναδείξει. Κάτι που, όπως είναι λογικό κι επόμενο, φέρνει στο φως την επικράτηση της παντοδυναμίας της υποκειμενικότητα των αντιδράσεων του καιρού μας. Οι βεβαιότητες για τη φυσιολογικότητα των ενδείξεων της λειτουργίας του εαυτού μας, που συχνά θεωρούμε δεδομένες, εν είδει και της φύσης της τάξης των πραγμάτων του κόσμου που κατοικούμε -λόγω κυρίως της κυριαρχίας του ατομικισμού και της επικράτησης των ατομικών επιδιώξεων, όπου κι αν βρεθούμε- είναι, σύμφωνα με τον κόσμο του συγγραφέα, κάτι πολύ πιο αβέβαιο και μπορούν να μας οδηγήσουν σε σημεία που ούτε καν είχαμε ποτέ φανταστεί. Γι' αυτό και το να συζητάμε τα προβλήματά μας ή τελοσπάντων όσα τόσο πολύ μας απασχολούν με κάποιον από τον περίγυρό μας, που θεωρούμε πως ίσως μπορέσει να μας καταλάβε,ι είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος να ψαχουλέψουμε τα κινητρά μας· μια στιγμή αυτοκριτικής για έλεγχο του κατά πόσον η οδός που ακολουθούμε προς την ιδιοτέλεια μπορεί να θεωρηθεί θεμιτή σύμφωνα με τα κριτήρια που θα έθετε τουλάχιστον ένα είδος κατανόησης μιας άλλης ανθρώπινης πλευράς.

Η γεύση ενός μικρού που αναδεικνύεται σε μεγάλο· και η ανάδυση ενός αθέατου μέρους του εσωτερικού της ψυχής: αυτά θα θυμάμαι με κάποια λεπτομέρεια από την πρώτη επαφή μου με μυθιστορηματική δουλειά του Τζούλιαν Μπαρνς μέχρι να στοιχειοθετηθεί η ευκαιρία για επαφή με επόμενο δείγμα της.

By Μαρία Γώγογλου