Ο Ίαν Κέρτις και Κάποιες Χαμένες Ελπίδες

  Η κινητικότητα της άνοιξης είναι λογικό να μας επηρεάζει ανάλογα· η αναγέννηση της φύσης μας φέρνει κάθε χρόνο και πιο κοντά σε μια ακατανόητα ευφορική καθαρότητα της σκέψης, με το που αντιλαμβανόμαστε την παρουσία της. Δεν απουσιάζουν, ωστόσο, απανταχού οι σκοτεινές δυνάμεις, αυτές που μας κρατούν μέσα στο πετσί μας και λίγο πιο μακριά από το γενικότερο σμίξιμο κατά τη διάρκεια όλων των εποχών του έτους, αφού πρόκειται για την άλλη όψη και της δικής μας φύσης. Αυτές ακριβώς τις δυνάμεις, των οποίων την παρουσία είμαι σίγουρη πως όλοι μας κάποια στιγμή έχουμε αισθανθεί, θα μνημονεύσω σήμερα, για να τις ξορκίσω, αλλά κι επειδή αξίζει να γράψω για τη ζωή ενός ανθρώπου που πρόσφερε αξιόλογο έργο πριν παραδοθεί οριστικά στα άδυτά τους.

Και δεν πρόκειται για άλλη μια φορά για τη λατρεία μου για τους ροκ (κι όμως κατά βάθος, τόσο ποπ) σταρς και τις εντυπωσιακές ιδιορρυθμίες τους (όσο κι αν το σημερινό πρόσωπο, λόγω της φήμης που εν ζωή, αλλά και μετέπειτα απέκτησε, σαφώς δικαιούται το χαρακτηρισμό). Πρόκειται για την καθημερινή ποίηση της ζωής κι όσους από εμάς πιστεύουμε σ' αυτή και στην ανάδυσή της στο μέσο άνθρωπο. Κάπου στις λαβυρινθώδεις ατραπούς αυτού του συλλογισμού βρίσκουμε την ανάγκη του Ίαν Κέρτις για προσωπική έκφραση μέσα από την ποίηση των τραγουδιών του και συνεπακόλουθα την εμφάνισή του στο κατώφλι της κυρίαρχης κουλτούρας, το συχνά διαδεδομένο μονοπάτι επιτυχίας.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, αφού ελπίζω πολλοί από εσάς να θέλετε να μάθετε ποιος πραγματικά ήταν.

Ο Ίαν Κέρτις γεννήθηκε στην Αγγλία το 1956 κι έζησε τη σκοτεινή της πλευρά εν είδει προσωπικού μεγαλείου, θα μπορούσε να πει κανείς, όσο κι αν ένα κοινό, δυνητικά συλλογικό χαρακτηριστικό ελάχιστα αφήνει να φανεί από το ιδιότυπο της φυσιογνωμίας του. Διακρίθηκε στην ποίηση από παιδί, όμως τον κέρδισε η παραβατικότητα, ιδιαίτερα επειδή ήταν αδύνατο τότε για μέλος εργατικής οικογένειας να διεκδικήσει μεστή πρόσβαση στη μουσική κουλτούρα της εποχής χωρίς να προβεί σε τέτοιες συμπεριφορές. Κλέφτης μουσικών δίσκων, λοιπόν. Κλέφτης καλουπιών προτύπων, με αποσκευές άδειες από τα λοιπά απαραίτητα υλικά αγαθά και γεμάτες από όνειρα.

Το πιο σημαντικό πράγμα σχετικά με τον Ίαν, που ενδέχεται να είναι και το μοναδικό που σας έρχεται στο μυαλό σχετικά μ' αυτόν, είναι η επιληψία. Ίσως, μπορούμε να δεχτούμε πως η ιστορία της ζωής του έχει γίνει γνωστή και καταστεί ενδιαφέρουσα ως αυτή του «επιληπτικού καλλιτέχνη». Η αλήθεια είναι πως ξεκίνησε να υποφέρει από τη δίνη των αλλεπάλληλων κρίσεων από το 1978, δηλαδή λίγο μετά το σχηματισμό ενός από τα βασικότερα συγκροτήματα του Μάντσεστερ, των Joy Division και λίγο πριν την παγκόσμιά τους επιτυχία. Η ιδιαιτερότητα της στάσης του επάνω στη σκηνή εντοπίζεται ακριβώς στον τρόπο που ακόμη και με τις κινήσεις του (όσο φυσικά και με τους στίχους, αλλά και με την ερμηνεία του) προσπάθησε να μεταφέρει την εμπειρία της επιληψίας. Μιας κινησιολογίας που καθόλου δεν αποφεύγει να κοιτάξει κατάματα την καθημερινή μας προσπάθεια να βγάλουμε νόημα απ' ότι έχει απομείνει σ' αυτά που ονομάζουμε «εαυτό» και «ζωή» στον 21ο αιώνα. Αυτά κι άλλες αμπελοφιλοσοφίες μπορoύν να σας συντροφεύσουν ενώ απολαμβάνετε το επόμενο βίντεο.

Η αλήθεια, επίσης, είναι πως ενδέχεται να μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επώδυνο να προσπαθείς να ισορροπήσεις σε έναν διεθνή χώρο, με τις πολλαπλές σου ιδιαιτερότητες, κουβαλώντας παντού ένα ανεξήγητο φαινόμενο που απειλεί να διαλύσει κάθε εσωτερική κι εξωτερική σου δύναμη. Κι ότι η δύναμη μιας φαρμακευτικής αγωγής βρίσκεται σε ανοιχτή αντιπαράθεση με κρίσεις που απειλούν να σου απομυζήσουν και το τελευταίο ίχνος ενέργειας. Κι επίσης ότι μπορούν όλα αυτά να θεωρηθούν ανυπέρβλητα σε σαφή εναρμονισμένο συνδυασμό με εκτροχιασμένες επιλογές που ανακαλύπτεις πως αδυνατείς να διορθώσεις, όπως για παράδειγμα ο αποτυχημένος γάμος, στον οποίο προχώρησες από τα 20 σου κι έχει αρχίσει να σε βαραίνει. Έτσι ο Ίαν αυτοκτόνησε δι' απαγχονισμού κάπου περίπου 37 χρόνια πριν, μήνες πριν συμπληρώσει τα 24 έτη ηλικίας.

Πράγμα που μπορεί αμέσως να μας οδηγήσει να σκεφτούμε ένα σωρό πράγματα, με πρώτη το γενικότερο είδος «αντιμετώπισης» των καλλιτεχνών από την κοινωνία να κυριαρχεί στο δικό μου μυαλό. Έρχεται από παρατήρηση, εντελώς επιφανειακά ανθρωπολογική, ότι συχνά οι καλλιτέχνες αποτελούν ένα απόκοσμο είδος, ιδιαίτερα σε σχέση με την πορεία ικανοποίησης των βασικών αναγκών του καθημερινού ανθρώπου· με ένα είδος διάκρισης, με έμφυτη την τάση να υποβαθμίσει να γίνεται αισθητό στον ορίζοντα των επαφών του τελευταίου με τον πρώτο. Και αλλιώς: δεν προσπαθώ να πω πως οι καλλιτέχνες, όπως ο Ίαν, και πολλοί άλλοι χρειάζονταν, όπως κι έχουν ανάγκη ιδιαίτερη φροντίδα και μια ιδιωνύμως κατάλληλη προσαρμογή της συμπεριφοράς. Προσπαθώ απλώς να διατυπώσω την απλή παραδοχή πως έχουμε ανάγκη την ενσωμάτωση κάθε μέλους της κοινωνίας για να επωφεληθούμε από αυτήν ως ατομικότητες κι ως σύνολο. Όσο κι αν κάποιοι μας φαίνονται απίστευτα όντα πέρα ως πέρα, μπορούμε να παλέψουμε με τον παραμερισμό της παρόρμησης να τους αγνοήσουμε ή να περιθωριοποιήσουμε ακόμη και τη σκιά τους.

Έντβαρντ Μιουνκ, Μελαγχολία

Σχεδόν τελευταία, ως παραδοχή, έρχεται η μοναξιά και συγκεκριμένα η πραγματικότητα της μοναξιάς ως αποτέλεσμα της επικράτησης του καπιταλισμού, κι όπως αυτό συνεπάγεται, της γενικευμένης επιβολής της ατομοκεντρικής θεώρησης του κόσμου (δε δέχομαι πως, αν και στην περίπτωση του Ίαν μιλάμε για τα μέσα του 20ού αιώνα, οι άνθρωποι στις δυτικές κοινωνίες δεν είχαν ήδη αρχίσει να βιώνουν τα σύγχρονα συμπτώματα που απορρέουν από τα παραπάνω). Αυτή η μοναξιά, τελοσπάντων, που σε κάνει να αισθάνεσαι πως κανένας από τους γύρω σου δε σε καταλαβαίνει ακριβώς και γι' αυτό είναι αδύνατο να βοηθηθείς. Αυτό το είδος της που σε σπρώχνει ολοταχώς προς τη διαπίστωση πως είναι σχετικά αδύνατο να μιλήσεις για οτιδήποτε με τον οποιοδήποτε και να μοιραστείτε νοήματα. Αυτή των αδιέξοδων επιλογών στη σφαίρα της πραγματικότητας, που ο Ίαν προφανώς πάλευε να ισορροπήσει, κάτι που όπως φαίνεται δεν πρόλαβε.

Απλώς, άλλη μια ιστορία για να μην τα παρατάτε ποτέ, για ξεχωριστούς λόγους, σήμερα, ούτε σαράντα χρόνια από το ατυχές συμβάν.

By Μαρία Γώγογλου