Μια Κάποια Γυναικεία Εκπαίδευση

Δε συνηθίζω να επιλέγω ταινίες εποχής χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένος λόγος που θα με σπρώξει στην πόρτα τους. Δεν είναι πως βρίσκω τα περίτεχνα κοστούμια και τα εκπληκτικά λεπτομερή σκηνικά αποκρουστικά· απλά μπορεί συχνά όλα αυτά να υπάρχουν σε μια ταινία χωρίς κανένα νόημα. Η Μια Κάποια Εκπαίδευση του Λόουν Σέρφιγκ, ωστόσο, παρά τη γενικότερη φινέτσα της, δεν είναι τέτοια περίπτωση, οπότε οποιαδήποτε αίσθηση του λεπτομερούς σας δόθηκε παραπάνω ξεχάστε την. Είναι κυρίως μια ταινία για το παρελθόν που μπορεί να μας βοηθήσει να αντικρίσουμε υπό άλλο πρίσμα το παρόν.

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα δεκαεξάχρονο κορίτσι, η Τζένη (Κάρεϊ Μάλιγκαν), που ζούσε σε ένα σπίτι της επαρχιακής Αγγλίας μαζί με τους γονείς της πηγαίνοντας σχολείο και περιμένοντας να μεγαλώσει και να ανοίξει τα δικά της φτερά. Της άρεσε να διαβάζει βιβλία και να μαθαίνει Γαλλικά και να ονειρεύεται πως πολύ σύντομα, μόλις καταφέρει να περάσει τις απαραίτητες εξετάσεις, θα βρεθεί να σπουδάζει Αγγλική φιλολογία στην Οξφόρδη και θα έχει μόνο φίλους με πάθος για τη λογοτεχνία και την τέχνη, με τους οποίους θα μπορούν να κάνουν ατέλειωτες συζητήσεις για τα εκλεπτυσμένα τους γούστα. Μέχρι που μπήκε στη ζωή της ο Ντέιβιντ (Πίτερ Σάρσγκαρντ) και της έδωσε μια γεύση -ίσως λόγω του νεαρού της ηλικίας της, την αρχική- από το πως λειτουργεί ο κόσμος.

Ως μεγαλύτερος, με την κοσμική του ζωή, την απλοχεριά και την αποφασιστικότητά του, ένας αρκετά μεγαλύτερος άνδρας εύκολα μπορεί να εντυπωσιάσει την άβγαλτη Τζένη, που οι γονείς της δεν ξέρουν καν από που πάει ο δρόμος για να τη συνοδεύσουν στο κοντινότερο θέατρο. Ποιος είναι όμως ο αληθινός στόχος του Ντέιβιντ; Μέχρι ποιο σημείο θέλει να τη γοητεύσει, τι έχει στο μυαλό του να πετύχει και με ποιο τίμημα; Όλα αυτά αποκαλύπτονται σταδιακά μετά τη μέση της ταινίας, όπου η αντιστροφή της κλασικής χολιγουντιανής έκβασης πετυχαίνει καθ' ολοκληρίαν και, θα συμπλήρωνα, προσιδιάζει ανατριχιαστικά στις ανάλογες καθημερινές ιστορίες της πραγματικής ζωής.

Ακούγεται ρετρό; Η γυναικεία εξαπάτηση μπορεί να χαρακτηριστεί ορθότερα ως συστατικό στοιχείο των σχέσεων των δύο φύλων προηγούμενων εποχών; Παρά την ενδεχόμενη τάση που μπορεί να διακατέχει κάποιον να απαντήσει «ναι» στις παραπάνω ερωτήσεις, θα ήθελα να τονίσω πόσο πολύ η εξαπάτηση, που σαφώς δεν παύει να χαρακτηρίζει τον σημερινό ιστό γεγονότων, δεν είναι σπορ που εκδηλώνεται κατ' αποκλειστικότητα ενάντια στις γυναίκες, αλλά μπορεί να συμβεί στον καθένα. Όσο πανανθρώπινα θα κατορθώσουν να επιβιώσουν οι διαχρονικές αξίες των πρωταρχικών αισθημάτων, όπως η αγάπη, το μίσος και ο έρωτας, τόσο πιο πολύ θα συνεχίσουμε ως είδος κι ως μονάδες να προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε στον εαυτό μας τη σιγουριά της παντοκρατορίας της επιβολής μας. Με οποιεσδήποτε συνέπειες μπορεί η παραπάνω να συνεπάγεται για τους μικρόκοσμους των συνανθρώπων μας.

Και τώρα μπορούμε ίσως να επιστρέψουμε σε πιο αμιγώς βίντατζ συλλογισμούς. Όπως, για παράδειγμα, στο από σχεδόν καταβολής του 20ού αιώνα τονισμένου δικαίωμα των γυναικών να πραγματώνουν ακριβώς εκείνη την αποστολή για την οποία εντοπίζουν μέσα τους πως είναι προορισμένες, χωρίς τους επιφανειακότερους περιορισμούς, αλλά με ποιο τίμημα; Στον κόσμο της δεκαετίας του '50, όπου μας μεταφέρει η ταινία, η Μις Στάμπς, η φιλόλογος καθηγήτρια της Τζένη, που ασκεί με εμφανώς συνειδητοποιημένο τρόπο το επάγγελμά της, έχοντας ακολουθήσει εκτενείς σπουδές και το ξεκίνημα μιας ελπιδοφόρας καριέρας, θα μπορούσε να θεωρείται, σε πραγματικό χρόνο, μια αξιόλογη επιστήμων της εποχής της. Ή μήπως μια γυναίκα άντρας που ζει με ακατανόητο τρόπο για τα δεδομένα της κοινωνίας; Μήπως γυναίκα-άντρας δε συνεχίζει να θεωρείται και στις μέρες μας κάποια που εστιάζει στην εργασία και στις άλλες πιο προσφιλείς της δραστηριότητες, αντί να έχει τη συνεχή ανάγκη να νιώθει πως προσπαθεί να γίνει επιθυμητή στον αντρικό πληθυσμό που διεκδικεί τη δυνατότητα να την προσεγγίσει; Αυτά και μόνο όσον αφορά το επίκαιρο του χαρακτήρα της ταινίας θεωρώ πως μπορούν να μας δώσουν μπόλικη τροφή για σκέψη.

Όσο για τη μάστιγα του συναισθηματικού κόσμου, δε μπορούμε σ' αυτή την οπτική γωνία της ταινίας παρά να διαγνώσουμε ένα κενό στο οποίο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να πέσει μέσα. Καρδιές ραγίζουν καθημερινά, και ποιο το αποτέλεσμα; Απανταχού εκρήξεις μοναξιάς, επειδή, ω, η ατράνταχτη παντοτινή δύναμη της απώλειας. Κοινώς, οι ξάγρυπνες νύχτες που θα περάσεις θρηνώντας το σφάλμα σου, θρηνώντας το γιατί να μη βρίσκεται αυτή η μορφή ακόμη στη ζωή σου, παρ' όλο που αισθάνεσαι την ίδια στιγμή την ανάγκη να αναθεματίσεις κάθε μόριό της. Ακόμη κι αν ντρέπεσαι, ακόμη κι  από τον εαυτό σου να παραδεχθείς οτιδήποτε από τα παραπάνω. Και όχι, σνιφ, ήταν η τελευταία φορά που πιάστηκες κότσος, γιατί αποκλείεται να ξαναγίνει, θωρείς δεδομένο πως αποκλείεται εσύ να ξανακάνεις το ίδιο λάθος, κι όμως πόσο εμφανές είναι από την ίδια την ευαίσθητή σου φύση πως είσαι έτοιμη να το ξανακάνεις. Και ξανά και ξανά και ξανά και ξανά, ειδικά τώρα που έμαθες. Κάπως έτσι ίσως αισθανόταν και η Τζένη μετά από άνευ πρωτοτυπίας τυπικά αντιτζέντλεμαν άδειασμα από το Ντέιβιντ λίγο πριν το φινάλε της ταινίας. Όχι, αυτοί οι δύο δε ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς χειρότερα.

Ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε παρεκβάσεις, στις οποίες ενδεχομένως δικαιωματικά βούτηξα παραπάνω, αυτοσχεδιαστικά ή μη, όλοι έχουμε το δικαίωμα και τις ευκαιρίες να είμαστε αληθινοί άνθρωποι, με το α κεφαλαίο, ανεξαρτήτως φύλου. Και κάπου κάπου όλοι φαίνεται να χρειαζόμαστε εκπαιδεύσεις ικανές να μας ξυπνήσουν, όχι απλώς αναπόφευκτα, αλλά καθημερινά· κινηματογραφικές ή μη.

By Μαρία Γώγογλου