Η Εικονική μας Πραγματικότητα

Μερικές αλήθειες μας κοιτούν κατάματα· τόσο που είναι αδύνατο να αρνηθούμε την απόλυτη επικράτησή τους. Η αλήθεια της εικονικής πραγματικότητας είναι μια απ' αυτές, ακόμη κι αν δε μιλάμε κάθε μέρα για την κυριαρχία της στη ζωή μας. Κι όμως, στέλνουμε συχνά το φεισμπουκικό μας εαυτό (και όχι μόνο, απλώς εστιάζω σε ένα από αυτά που κυριαρχεί κι όχι στο σύνολο των κοινωνικών δικτύων) για να δηλώσει τι ακριβώς κάνουμε και πότε στην πλειοψηφία των φίλων και των γνωστών μας καταθέτοντας μάλιστα και διαπιστευτήρια αυτής της ενέργειας (φωτογραφίες, συνδέσμους και πολλά άλλα). Κι ύστερα πέφτουμε για ύπνο, ήσυχοι κι ανυποψίαστοι.

Έργο του Νόρμπερτ Νίσεν

Η εικονική πραγματικότητα της ζωής μας ισούται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων με ένα είδος έλλειψης αληθινής ζωής στην οποία θα μπορούσε να επιδίδεται η ζωή μας, όσο και με την αδυναμία να μην κάνουμε αυτό που όλοι κάνουν και που έτσι κι αλλιώς φαίνεται πως επιθυμούμε να κάνουμε. Πόσες φορές έχουμε καθίσει στο τέλος μιας ημέρας να σκεφτούμε τη γεύση που μας άφησε το σύνολο των στιγμών που πέρασε, αποτιμώντας αν στη διάρκειά της πετύχαμε ή έστω προσπαθήσαμε για κάτι αληθινό; Επειδή εγώ το κάνω συχνά, όσο κι αν δε θέλω να σας ρίξω ψυχολογικά, το αποτέλεσμα είναι φοβερά αποκαρδιωτικό. Δεν είναι λίγες οι φορές που αισθάνομαι πως τα κοινωνικά δίκτυα αποστραγγίζουν πολλή από τη μαγεία των δραστηριοτήτων που φαίνεται να λαχταρώ όσο τίποτα να κάνω· και θεωρώ από πάνω τη συμβολή τους και καθοριστική στην προσωπική μου πορεία! Και γιατί, δηλαδή, παρακαλώ, θα μπορούσε εύλογα να ρωτήσει κάποιος κατονομάζεις τα κοινωνικά δίκτυα ως απειλή για την ανθρωπότητα, τη στιγμή που τα χρησιμοποιείς με ιλιγγιώδη συχνότητα;

Και θα ξεκινούσε να φέρνει παραδείγματα ψυχολογικών ενισχύσεων που μπορεί να λάβει κάποιος από τα εν λόγω διαδικτυακά μέσα. Και η αλήθεια είναι πως, αν το σκεφτούμε, δεν είναι λίγο το να αισθάνεσαι κάποιες φορές πως, ότι κι αν γίνει, όσο κι αν αισθάνεσαι πως έχεις εκμηδενιστεί ως ανθρώπινο ον, κάποια άτομα που εκτιμάς, είτε γνωρίζεστε προσωπικά, είτε όχι, είτε βρίσκονται απαγορευτικά μακριά σου και δεν έχεις πολλές πιθανότητες να τους δεις σύντομα, είτε όχι, κάποιοι άνθρωποι έχουν διαλέξει να είναι στο πλάι σου, με τη διαδικτυακή τους αφοσίωση, οτιδήποτε κι αν συμβεί (στο μυαλό σας, όλο αυτό το διαδικτυακό αλισβερίσι μπορεί να μη σημαίνει και τίποτα σπουδαίο, αλλά στο δικό μου, σε βάθος χρόνου, έχω διαπιστώσει πως κάτι σημαίνει!). Κι αυτό μετράει, ειδικά αν πιστεύεις και κοπιάζεις να δομήσεις έναν ψηφιακό εαυτό που να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο κοντά στον πραγματικό σου εαυτό, με όσα υπονοούμενα κι αν μπορούν να έχουν ενσωματωθεί στην τελευταία αυτή φράση.

Η εικονική πραγματικότητα της διάδρασης φημίζεται για τις σχέσεις διαφόρων ειδών που δημιουργεί.

Το ξεκάθαρο πρόβλημα είναι πως η τόνωση είναι σχετικά τεχνητή και, γι'αυτό, η αλήθεια της επιβιώνει για αυστηρά σύντομο χρονικό διάστημα· έπειτα, ξεφουσκώνει. Όταν δε βρίσκεσαι κοντά σε άλλους για να δεις τις εκφράσεις στα πρόσωπά τους, ζώντας μερικές από τις στιγμές τους ταυτόχρονα με τις δικές σου, τι είδους ψυχολογική υποστήριξη ή κοινό βίωμα μπορεί να υπάρξει; Σίγουρα όχι κάτι που μπορεί να γεμίσει με αποχρώσεις και μελωδίες το συναισθηματικό σου κόσμο.

Και μετά -επιστρέφοντας στο θέμα της εικονικότητας- είναι όλα αυτά που πάντα ονειρευόσουν να κάνεις· που όμως δεν έχεις ακόμη καταφέρει να κάνεις. Πολλές φορές, όσο μακάβριο κι αν ακουστεί, δυστυχώς, ούτε και πρόκειται, όσο κι αν η ελπίδα αδιαμφισβήτητα πεθαίνει πάντα τελευταία. Και γιατί, στο κάτω κάτω της γραφής, θα πεις, να αρνηθούμε πως υπάρχουν τα κοινωνικά δίκτυα για να επιμένουμε σε αυτήν τη συγκεκριμένη, οριοθετημένη εικόνα του εαυτού που ακριβώς θέλουμε να σχηματίσουν οι άλλοι για μας, μέσα από αυτά που τόσο πολύ θα θέλαμε, άσχετο αν δε μας δόθηκε ποτέ η ευκαιρία; Μια χρόνια φιλία, για παράδειγμα, που δε στηρίζεται σε αληθινές κοινές εμπειρίες, αλλά αναδεικνύεται, αν και ολότελα ψηφιακή. Ή το μαγευτικό ταξίδι που πάντα ήθελες να χαρίσεις στον εαυτό σου, ή που πήγες, αλλά δεν ήταν και τόσο μαγευτικό. Εντάξει, δε συνεχίζω γιατί όλοι καταλαβαίνετε πια τι εννοώ...

Κι αφού η εικόνα μετράει, το avatar σου αλωνίζει τον κόσμο κάνοντας πολύ εναλλακτικά πράγματα ή εξερευνώντας στο έπακρο τον κόσμο της νυχτερινής διασκέδασης (!), ενώ εσύ, χωμένη στη θαλπωρή του σπιτιού σου μιζεριάζεις ασύστολα. Συχνά βέβαια, όχι ότι το καταλαβαίνεις. Είναι η τάση της εποχής, το ρεύμα που επιβάλλεται να ακολουθήσουν όλοι, αλλιώς δεν αποδεικνύεται εύκολα πως δεν τους έχει απλούστατα ξεβράσει το υπερπέραν. Αν κάνεις πίσω στις εικονικές σου επιδιώξεις, μπορεί να σε ξεγράψει η παρέα ή να σε υποτιμήσει ή τελοσπάντων, όπως και να 'χει, θα το σχολιάσει. Οπότε το να φροντίσεις να μείνεις στα χνάρια των καιρών θα ήταν, από αυτή τουλάχιστο την άποψη, η ασφαλέστερη επιλογή, ειδικά αν εξακολουθείς να σκέφτεσαι τις πιθανά αρνητικές αντιδράσεις των άλλων του άμεσου περίγυρού σου και όχι μόνο.

Έργο του Στέφανου Ρόκου

Οποιαδήποτε οπτική γωνία κι αν διαλέξουμε ως πιο αληθινή για μας, αξίζει να σκεφτούμε πως δεν υπάρχει αληθινότερο του αληθινού και πως τα social media είναι καλά, θα μπορούσε να πει κανείς και φανταστικά ακόμη. Δεν υπάρχει τίποτα όμως πιο πραγματικό από το να συναντάς ανθρώπους και να κάνεις πράγματα εσύ ο ίδιος, ακόμη κι αν ζούμε για να ανακαλύπτουμε τις διαφορετικές δόσεις ευτυχίας που μπορεί να μας προσφέρει η καθεμιά από τις δύο σφαίρες πραγματικότητας. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία και στη διαπίστωση πως οι δύο σφαίρες ενδέχεται να ταυτίζονται σε κάποια σημεία· το βλέπουμε, όταν οι φίλοι μας επιμένουν να συνεχίζουν να είναι φίλοι μας σε όλων των ειδών τις περιστάσεις – ψηφιακές ή μη. Δε μιλάμε όμως σε καμία περίπτωση για μια ταύτιση απόλυτη παρά για τη φαινομενική υπόστασή της.

Και οι κίνδυνοι μιας υποκειμενικής αντίληψης απόλυτης ταύτισης των δύο σφαιρών που ελλοχεύουν ουκ ολίγοι. Στη σκιά μας παραμονεύουν άνθρωποι που εκμεταλλεύονται την ανωνυμία για τους δικούς τους ιδιοτελείς και όχι και τόσο θεμιτούς σκοπούς, ειδικά αν οι όροι διαδικτυακή μοιχεία ή παιδοφιλία, ηλεκτρονική απάτη και τρολς σας λένε κάτι. Ο κίνδυνος να υποκύψει οποιοσδήποτε στα τρομερά αυτά φαινόμενα κάποια στιγμή που θα νιώθει τρομερά ευάλωτος ή έτοιμος να εκτεθεί σε κάτι καινούργιο θεωρώ πως είναι εγγυημένα κάτι περισσότερο από υπαρκτός. Άλλωστε, ο σωστότερος τρόπος να συμπεριφερθείς δεν υφίσταται αν δεν τον επινοήσεις εξ ολοκλήρου κι απορρέει από τις ιδιαίτερες περιστάσεις που θα τον φιλοξενήσουν.

Ας προσπαθήσουμε τουλάχιστο να έχουμε τον έλεγχο της εικονικής πραγματικότητας μας, όσο πιο συχνά γίνεται, αφού όπως φαίνεται αυτή μας έχει γίνει τόσο αναπόφευκτα απαραίτητη. Κι ας αποφασίσουμε να βουτάμε στην άλλη, την αποκλειστικά αληθινή, με μεγαλύτερη συχνότητα – τουλάχιστο από όσα μας έχει χαρίσει κάποιες φορές, φαίνεται πως αξίζει.

By Μαρία Γώγογλου