Σενάριο Εφικτής Υπέρβασης Σεξισμού της Γλώσσας;

Αφετηρία για τις σκέψεις που πυροδότησαν αυτή την ανάρτηση υπήρξε κείμενο του froot.gr, παρά το γεγονός ότι τα παρακάτω μπορεί να μη βρεθεί πως αποτελούν ευθέως σχόλιο ή απάντηση πάνω στις απόψεις του συγγραφέα. Το ανέφικτο του στοχασμού πάνω στη δυνατότητα έκφρασης και εκφοράς και των δύο φύλων στη γλώσσα παραμένει έτσι κι αλλιώς στοιχείο που διαπερνά καθημερινές εκφάνσεις της ανθρώπινης πραγματικότητας.

Η Σεξιστική Γλώσσα; Στα Παπάκι@ μας 

Το πρόβλημα, ακόμη και στον 21ο αιώνα και μετά από καθοριστικές κοινωνικές αλλαγές στις διαπροσωπικές σχέσεις και την αγορά εργασίας παραμένει άλυτο και δύσκολο να το διαπραγματευτεί κανείς: μπορούν οι γυναίκες να εκφραστούν ή να κοιμούνται ήσυχες, όταν άλλες και άλλοι εκφράζονται γι' αυτές, τη στιγμή που ο κανόνας ότι γραμματικά το αρσενικό υπερισχύει, απολαμβάνει γενικευμένης αποδοχής και σεβασμού; Το ερώτημα παραμένει και σχετικά με το αν και σε ποιο βαθμό υπάρχει προβληματισμός γύρω από το θέμα αυτό.

Soosh, Αυτοκριτική

Η χρήση του @ αντί για κατάληξη που να προδίδει το γένος καθημερινά, προς αποφυγή λόγου που προωθεί τις διακρίσεις ανάμεσα στα δυο φύλα παρουσιάζεται από το συγγραφέα ως λύση που κάποιες αντιλαμβάνονται πως αντισταθμίζει τη μειωμένη αντιπροσώπευση των γυναικών στις γλωσσικές ευκαιρίες του καιρού μας (όπως π.χ. Στην πρόταση “όποι@ πρόθυμ@ ενδιαφέρεται να λάβει μέρος μπορεί να τηλεφωνεί” κλπ). Όσο σκεπτικός παραμένει ο ίδιος, ωστόσο, απέναντί του άλλο τόσο δηλώνει και η υποφαινόμενη: το συγκεκριμένο αποτελεί μέτρο επιφανειακής αλλαγής που ενδέχεται να καλύψει μόνο το γραπτό λόγο, που μέσα από την ομιλία και την εσωτερίκευσή μας, στην οποία συνεχώς υποβάλλεται, συνεχίζει να μεταφράζεται στο γένος που ο καθένας έχει συνηθίσει να διαβάζει· δε θα είναι, άρα, καθόλου υπερβολικό να τονίσουμε εδώ ότι οι περισσότερες έχοντας αφομοιώσει το κυρίαρχο ρεύμα κουλτούρας της γλώσσας θα ανατρέξουν στο αρσενικό. Μια γρήγορη ματιά στον καθημερινό λόγο θυληκών περσόνων των ΜΜΕ κι ο σύντομος αναλογισμός του ρόλου του σε αμέτρητες στιγμές της ρουτίνας μας ακόμη και κατά την παράδοση μαθημάτων θα σας πείσει για την ισχύ του επιχειρήματος.

Όλοι, ωστόσο, χρειαζόμαστε ένα είδος ψευδαίσθησης για να επιβιώσουμε, ειδικά στις περιπτώσεις που το είδος της πραγματικότητας στο οποίο εισχωρούμε είναι υπερβολικά σκληρό για να μας συμπεριλάβει. Το γεγονός για παράδειγμα του κοινωνικού αποκλεισμού των γυναικών που επισφραγίστηκε μέσα από τους περιορισμούς χρήσης του θηλυκού γένους ανά τους αιώνες μπορούμε να αναλογιστούμε ότι αυθεντικά παρεμπόδισε σημαντικά την αυτοέκφραση, αλλά και την αυτοεκπλήρωση των γυναικών, μέσα στη σάρκα και τα οστά τους. Σε μεταφορικό επίπεδο η υλική υπόσταση των γυναικών ενδεχομένως εν μέρει συνεχίζει να καταδυναστεύεται στο πεδίο της γλώσσας από την αδυναμία ύπαρξης λέξεων που να αποδίδουν το ρόλο που διαδραματίζουν στο επαγγελματικό πεδίο που έχουν επιλέξει, όπως καταλαβαίνουμε, για παράδειγμα από την έλλειψη αντίστοιχου θυληκού ουσιαστικού για τις λέξεις πρόεδρος και ζωγράφος .

Η κύρια ερώτηση που ανακύπτει από τα παραπάνω, ωστόσο είναι: υπάρχει μόνο μια γυναικεία μειονότητα ή κάποιες συγκεκριμένες υποομάδες που αισθάνονται να προσβάλλονται από την παραπάνω κοινωνική παραβίαση ή μιλάμε για κάτι που εκλαμβάνεται γενικότερα σε βάθος στο σύνολο των επιπέδων του κοινωνικού ιστού; Η απάντηση είναι προφανώς ότι δεν είναι λίγες οι χειραφετημένες γυναικείες υπάρξεις που αντιλαμβάνονται τη μονιμότητα της δόκιμης χρήσης της Ελληνικής ως το μέσο που έχουν συνηθίσει να τους εκφράζει. Ένα εύλογο ερώτημα που πηγάζει από αυτή τη στάση είναι αν μέσα από αυτή μπορεί να ψηλαφιστεί ένα είδος γενικότερης ιδεολογίας που διέπει τις καθημερινές συμπεριφορές των ατόμων που αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα με το συγκεκριμένο σκεπτικό, κι άρα αν, ουσιαστικά, μπορούμε να την τοποθετήσουμε πιο κοντά στο ευχάριστο και βολικό καθήκον διαιώνισης του status quo.

Από την άλλη, δε μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι η μητρική γλώσσα πολλές φορές μιλάει από μόνη της. Σίγουρα σε δύσκολες στιγμές, που έχουμε βρεθεί όλοι να μας έχουν στεγνώσει οι λέξεις, καταλάβαμε στα σπλάχνα του τον παραπάνω αφορισμό, όπως όταν για παράδειγμα μας ρώτησαν τη γνώμη μας για κάτι, στην οποία ερώτηση δεν είχαμε διανοηθεί ότι θα χρεαστεί ποτέ να δώσουμε απάντηση. Τότε το αρσενικό γένος μπορεί να εμφανιστεί από μόνο του χωρίς να το έχεις ποτέ προσκαλέσει, και να βρεθείς ακόμη και να απορείς, εσύ η ίδια με τις λέξεις που χρησιμοποίησες έτσι κι αλλιώς αφού επρόκειτο για κάτι που απλώς ξεκίνησε μόνο του να μιλάει μέσα από σένα.

Σκίτσο της Ελένης Τωμαδάκη

 

Σημαντικό είναι να έχουν περάσει και να περνούν παρόμοιες σκέψεις με τις παραπάνω από μέσα μας κάποια στιγμή έστω περιοδικά. Σημαντικό είναι επίσης να πιστεύουμε και να γνωρίζουμε ότι η ουτοπία υπάρχει εκεί, άσχετα με το αν θα θελήσουμε να πλησιάσουμε ποτέ κάποια παράμετρο που μπορεί να παραπέμπει έστω κι ελάχιστα στην έλευσή της. Σημαντικό είναι, τέλος, να ξέρουμε πως υπάρχει η αυτοέκφραση που συχνά δεν έχει απολύτως καμία σχέση με το φύλο κάποιου, κι ακόμη, αυτή που υπάρχει να μπορεί να φέρει ενδυνάμωση ή τουλάχιστον κουράγιο σε κάποιον / κάποια που έχει διαλέξει μια λιγότερο ή περισσότερο πεπατημένη οδό.

Έντουαρντ Χόπερ, Αυτόματο

Με τη γλώσσα αξίζει να πούμε πόσο άδικο θα ήταν στην εποχή που ζούμε να προσθέτουμε στις διακρίσεις γενικά, που μόνο σταματημό κι επιβράδυνση στον πλούτο και την απόλαυση της ζωής μας μπορούν να προσφέρουν. Και την επόμενη φορά που θα χρησιμοποιήσετε αυθαίρετα και τυχαία το αρσενικό γένος για να μιλήσετε για οποιοδήποτε από τα δύο ή και για τα δύο, τουλάχιστο σκεφτείτε τον τρόπο που πάτε να πείτε αυτό που έτσι κι αλλιώς θα πείτε.

By Μαρία Γώγογλου