Εξερευνώντας τον Τόπο των Μυστικών

Ακολουθώντας την περσινή συνταγή αναγνωστικού προγράμματος εν όψει καλοκαιριού, που άρα αυτομάτως συνεπάγεται περισσότερο χρόνο για διάβασμα (δεδομένης και της ελάφρυνσης του προγράμματος ενός εκπαιδευτικού), διάβασα πρόσφατα τον Τόπο των Μυστικών της Τάνα Φρεντς. Αυτό φυσικά υπαινίσσεται διπλή έκφραση ευγνωμοσύνης προς τα περσινά μου καλοκαιρινά αναγνωστικά βήματα, καθώς και τότε είχα αρχίσει με τον Τόπο των Πιστών της ίδιας ,ένα αστυνομικό μυθιστόρημα ικανό να καθηλώσει και τον πιο ζόρικο και δύσπιστο στις υποσχέσεις του είδους. Παρ' όλο που η παρουσία κάποιων χαρακτήρων διατηρείται στο δεύτερο αυτό μέρος της σειράς, η ικανότητα της Τάνα Φρεντς να δημιουργεί σασπένς, αυξάνοντας και κορυφώνοντας σταδιακά τα επίπεδά του στον κόσμο του αναγνώστη, καθώς και να οδηγεί στη διαφώτιση σχετικά με ορισμένα καθημερινά ανθρώπινα φαινόμενα, αναδεικνύεται μοναδική.

Μυστικά του Εφηβικού Μυαλού

Θα μπορούσε φυσικά να της χρεώσει κανείς πως, όπως και πολλοί άλλοι υπερπαραγωγικοί συγγραφείς του ίδιου είδους, ακολούθησε ακριβώς τους ίδιους δρόμους για να καταλήξει στο επανεπιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Στο βιβλίο αυτό, η Χόλι, το βλαστάρι του μυστικού αστυνομικού Φράνσις Μακέι και πρωταγωνιστή στον Τόπο των Πιστών, είναι οικότροφος στο κολέγιο Κίλντα, που φιλοξενεί κι εκπαιδεύει έφηβες γόνους προνομιούχων οικογενειών. Σε μια περίοδο μελέτης, η πρωταγωνίστρια ανακαλύπτει κάτι ύποπτο στον Τόπο των Μυστικών· ο τελευταίος αποτελεί το αποκούμπι της ίδιας και των συμμαθητριών της, τίποτε λιγότερο ή παραπάνω από έναν πίνακα ανακοινώσεων όπου μπορεί να αναρτήσει κάτι οποιαδήποτε ανώνυμα και χωρίς να αφήσει ίχνη. Συγκεκριμένα, το μάτι της Χόλι πιάνει μια φωτογραφία του Κρις Χαρπερ, πρόσφατα δολοφονημένου αγοριού από το γειτονικό κολέγιο αρρένων, Κολμ, την οποία κάποια έχει στολίσει με την παραδοχή «Ξέρω ποιος τον σκότωσε»· το ξεκίνημα του μυθιστορήματος σηματοδοτείται τη στιγμή, κατά την οποία η ίδια αποδίδει στον αστυνόμο Στίβεν Μόραν, υπάλληλο των Ανεξιχνίαστων Υποθέσεων, το εύρημά της.

Η ανακάλυψη της Χόλι θα πυροδοτήσει την προσέγγιση της Αστυνόμου Κόνγουεϊ, επικεφαλής των ερευνών για την εξιχνίαση της δολοφονίας, από τον Μόραν, καθώς και μια σειρά από νέες ανακρίσεις κι έρευνες από τους δυο αστυνομικούς που διαρκούν ένα ασταμάτητο μερόνυχτο. Αμέσως ξεχωρίζουν οι δυο κοριτσοπαρέες που φαίνονται με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο να έχουν βρεθεί κοντά στο θύμα, αλλά και να αψηφούν τους αυστηρούς κανόνες του κολλεγίου που επιμένουν στην απαγόρευση των νυχτερινών εξόδων, ακόμη και στο προαύλιο, μετά από κάποια συγκεκριμένη ώρα: είναι η παρέα της Τζόαν κι αυτή της Χόλι, η καθεμιά από τις οποίες εμφανίζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που απαντώνται συχνά σε πραγματικές παρέες κοριτσιών αυτής της ηλικίας, αν και ίσως όχι στο βαθμό παρακινδυνευμένης υπερβολής που υπαινίσσεται το βιβλίο.

Εδώ κατά βάθος απαντώνται και διαβαθμίσεις της «φιλίας» που βιώνουμε στην καθημερινή ζωή. Η παρέα της Τζόαν είναι τα τσιράκια της, μαριονέτες, κάθε κίνηση των οποίων προσεκτικά σχεδιάζει και οριοθετεί η ίδια: η αγαθή Όρλα, η φοβισμένη Άλισον και η αυτάρεσκη Τζέμα. Η «φιλία» τους βασίζεται στον ψυχαναγκασμό και στη δύναμη της απειλής· κι όταν η όρεξη της Τζόαν φαίνεται να τραβάει λίγη γελοιοποίηση των άλλων ή προσωπική εξύψωση, λόγω εμφανών αδικιών του κόσμου προς το πρόσωπό της, η σπουδή της στα χούγια των συμμαθητριών της, εξαιτίας της καθημερινής τους συμβίωσης, μπορεί να στρέφει σχεδόν τα πάντα προς όφελός της. Αυτό ακριβώς προσπαθεί να εξασκήσει κι όταν αντιλαμβάνεται τη φαινομενική υπεροχή της παρέας της Χόλι απέναντι στα βλέμματα των αγοριών, ενώ θα επιθυμούσε να ήταν όλα αποκλειστικά στραμμένα προς τον εαυτό της. Κλασική περίπτωση δολοπλόκου κοριτσιού, που προσπαθεί να εκμεταλλευτεί στιγμές εγγύτητας, ικανές να ξεδιπλώσουν τα αδύναμα στοιχεία των άλλων, για να τα χρησιμοποιήσει, αναδεικνύοντας τον προσωπικό της θρίαμβο. Μπορεί, ως τύπος ανθρώπου, να μη συναντάται στον υπέρτατο βαθμό στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά ψήγματά του αποτυπώνονται στον καθημερινό εγωισμό που χαρακτηρίζει τη σημερινή ανάγκη των ανθρώπων για επιβίωση.

Στον αντίποδα βρίσκεται η παρέα της Χόλι. Η ιδανική φιλία, αυτή που πάντοτε λαχταρούσες, όταν μπορείς να μοιράζεσαι ακόμη και τις πιο μύχιες σκέψεις, καθώς και τις ιδιαίτερες στιγμές σου με το άλλο άτομο. Ανάμεσα στη Χόλι, τη Τζούλια, τη Σελίνα και τη Μπέκα το δέσιμο δε σταματάει ποτέ, τόσο που αψηφά τα όρια που θέτει το άμεσα σχετιζόμενο περιβάλλον, ώστε να συνεχίσει να αναπτύσσεται σε κάποιο ξέφωτο που περιτριγυρίζουν κυπαρίσσια αργά τα βράδια. Οι συνέπειες, ωστόσο, είναι ραγδαίες και συχνά τραγικές: μέχρι πού θα έφτανε κάποια για να καλύψει τις σκέψεις και τις πράξεις της κολλητής της; Πόσο σοβαρά παίρνουν τα κορίτσια όλα αυτά που συμβαίνουν, δεδομένου πως βρίσκονται σε μια ηλικία που διογκώνει τις επιδράσεις όλων των ερεθισμάτων, των συμβάντων και των συναισθημάτων; Και τι συμβαίνει όταν η μία από τις τέσσερις, η σκληροπυρηνική Σελίνα, η ίδια που προτείνει οι τέσσερίς τους να ορκιστούν πως θα αποφεύγουν οποιεσδήποτε σχέσεις με αγόρια από το Κολμ, παραβαίνει πρώτη τον όρκο; Όσο σημαντικό ορόσημο κι αν ανακαλύπτουμε καθημερινά πως αποτελεί η φιλία για την ανθρώπινη ύπαρξη, είναι αδύνατο να ισχυριστούμε πως μπορεί με μοναδικό τρόπο να αντισταθεί στα σκαμπανεβάσματα των καταστάσεων και στις παλινδρομήσεις των καιρών.

"Αυτό που διαφεύγει για κάποιο λόγο στους ανθρώπους είναι ότι οι φίλοι [...] δηλώνουν ότι έχεις στεριώσει, ότι έχεις κάνει τη συμφωνία σου: 'Οπου κι αν είστε μαζί, αυτό είναι, δε θα φτάσεις ποτέ πιο μακριά. Αυτή είναι η στάση σου· εδώ κατεβαίνεις."

Έτσι κάποτε και η φιλία της Χόλι, της Τζούλια, της Σελίνα και της Μπέκα θα επηρεαστεί από την ίδια την επιθυμία για τα πρωτόγνωρα αυτά σκιρτήματα που χαρακτηρίζουν τις αρχικές σχέσεις με το άλλο φύλο που φαίνεται να αψηφά. Και θα πάρει τη γνωστή κατηφόρα στην οποία έχει αποδειχθεί πως κάθε θνητό πράγμα είναι καταδικασμένο να υποκύψει· πόσο μάλλον όταν μιλάμε για τρυφερές ηλικίες, κατά τη διάρκεια των χρόνων όταν από στιγμή σε στιγμή αισθάνεσαι κάθε μόριο της ψυχής και του κορμιού σου να αλλάζει και να εξελίσσεται, καθώς οι διαισθήσεις σου ουρλιάζουν πως τα στοιχεία της φύσης που σε περιστοιχίζουν αναμένονται να εκραγούν.

Ο τρόπος γραφής της Τάνα Φρεντς ενισχύει σίγουρα την τάση του αναγνώστη να μην αφήσει καθόλου το βιβλίο από τα χέρια του, αφού έχει ξεκινήσει να το διαβάζει. Οι ατελείωτοι ρεαλιστικοί διάλογοι, αλλά και οι χαραμάδες στοιχείων, που διανοίγονται σιγά σιγά από μια λάθος λέξη, έναν μικρό αψυχολόγητο υπολογισμό των εμπλεκόμενων κοριτσιών ή έναν υπερβολικά επιτυχημένο λεκτικό ελιγμό των αστυνομικών σε καθηλώνει, την ίδια στιγμή που αισθάνεσαι το απύθμενο κλισέ της υπόθεσης να βράζει στο αίμα σου, χωρίς να μπορείς να το σταματήσεις· κι ας νιώθεις πως εν μέρει κάπως έχεις εξαπατηθεί, αφού λάτρης των αστυνομικών ποτέ δεν υπήρξες. Δε συνίσταται, όμως αποκλειστικά σε αυτό ο απόλυτος λόγος για το οποίο πρέπει να διαβάσετε το μυθιστόρημα. Οι καλά δουλεμένοι χαρακτήρες της Τάνα Φρεντς, ανάμεσα στους οποίους βρίσκουμε τη συμβολή της γκεστ εμφάνισης του Φράνσις Μακέι του

Τόπου των Πιστών, βοηθούν τον αναγνώστη κυρίως άλλων λογοτεχνικών ειδών να συγκλονιστούν και να βυθιστούν στην πορεία της πλοκής χωρίς επιστροφή. Άσχετα που, κατά τη γνώμη μου, τεχνικά δεν αγγίζει τα όρια ψυχοδράματος του Τόπου των Πιστών· ή απλώς αν διαβάσεις το πρώτο βιβλίο της συγγραφέα αισθάνεσαι ότι κατανοείς και προσδοκάς ως ένα βαθμό την εξέλιξη και του δεύτερου.

Γι' αυτό και θα σύστηνα να εγκαινιάσετε τους καλοκαιρινούς σας αναγνωστικούς περιπάτους με ένα βιβλίο σαν αυτό· χωρίς, ωστόσο, να αναζητάτε ένα συγγραφικό θαύμα επί γης να επιστεγάσει την ανάγνωση ενός κλασικού αστυνομικού.

By Μαρία Γώγογλου