Προς Τιμήν του Πατέρα

Σίγουρα θα μπορούσε να παραδεχθεί κανείς εύκολα ότι η Παγκόσμια Ημέρα του Πατέρα ήταν πάντα πιο παραμελημένη από αυτή της μητέρας· παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να γίνεται όλο και πιο γνωστή (σίγουρα η αδιαφιλονίκητη αξία που έχουμε συνηθίσει να απονέμουμε στο ρόλο της μητέρας, κι ως εκ τούτου, στην παγκόσμια ημέρα που είναι αφιερωμένη σ' αυτήν δε μου φαίνεται με καμία έννοια αδικαιολόγητη, δεδομένης της σημασίας της μητρικής στήριξης κι αφοσίωσης στον ανθρώπινο βίο, μαζί με τη βιολογική της συμβολή). Αυτό είναι απλώς ένα κείμενο αφιερωμένο σε μια ανδρική φιγούρα, για την οποία δεν έχουν γραφτεί τόσες πολλές γραμμές, τον κεντρικό ρόλο της οποίας στην ανθρώπινη εξέλιξη μου θύμισε η ταινία κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους Ομοίως.

Το εν λόγω ταινιάκι και ιδιαίτερα το ξεκίνημά του μου έφερε στο νου περισσότερο αρχετυπικά τη φυσιογνωμία του πατέρα, παρά ιδιάζοντα χαρακτηριστικά της: το άτομο που είναι υπεύθυνο για την εύρυθμη λειτουργία τυπικοτήτων γύρω από την οικογενειακή εστία, όπως για παράδειγμα ο πρωταγωνιστής-πατέρας, Κόπι, που φροντίζει να ακολουθήσει ο γιός του, Πέιστ, το σωστό δρόμο για το σχολείο με τα απαραίτητα υλικά εφόδια. Εξίσου, το μέλος που είναι επιφορτισμένο πατροπαράδοτα (αν και όχι με αξιώσεις που φτάνουν να περιγράψουν κάθε πτυχή καταστάσεων της σύγχρονης εποχής) με το κυνήγι των απόκτησης των απαραίτητων υλικών μέσων για την εξασφάλιση της επιβίωσης του ιδίου και όλων των υπόλοιπων οικογενειακών μελών, ακριβώς με τον τρόπο που ο μπαμπάς του Ομοίως υπομένει καρτερικά τις απαιτήσεις κι ανταποκρίνεται τις προσδοκίες της εντατικής γραφικής του δουλειάς, ώστε να εξασφαλίσει τη βέλτιστη διαβίωση στον Πέιστ. Αναμνήσεις από τη δική μου ζωή ξύπνησαν κατά τη διάρκεια της θέασης, ιδιαίτερα από την εποχή που ο πατέρας μου εργαζόταν πολλές ώρες εκτός σπιτιού· μαζί με το πόσο πολύ τα αποτυπώματα της παρουσίας και της απουσίας του σηματοδοτούσαν χρωματισμούς των συχνά μονότονων ωρών, κατά τις οποίες ένα εσωστρεφές μοναχοπαίδι προσπαθούσε να αναμετρηθεί με όλο το διαθέσιμο χρόνο που ανοιγόταν μπροστά του.

Δεν είναι, ωστόσο, μόνο αυτά τα κλισέ γνωρίσματα του πατέρα (τουλάχιστο με την παραδοσιακή, πεπαλαιωμένη έννοια της λέξης) που θέλει να μας κάνει να σκεφτούμε το ταινιάκι. Το συναισθηματικό δέσιμο πατέρα-παιδιού, που τόσο ήταν παραμελημένο στις ξεχασμένες πια εκτεταμένες οικογένειες του παρελθόντος, όπου οι αρρενωποί ογκόλιθοι φρόντιζαν τη συνέχεια του είδους μέσω της σχεδόν αποκλειστικής φροντίδας και της απασχόλησής τους με τις εργασίες της οικογενειακής επιχείρησης, έχει πια αντικατασταθεί από έναν πατέρα που βρίσκεται σχεδόν συνέχεια εκεί. Στις πυρηνικές οικογένειες της ψηφιακής εποχής, εκεί όπου υπάρχουν πατεράδες, μοιράζονται την ατελείωτη πολυεπίπεδη φροντίδα των παιδιών, με αποτέλεσμα να απολαμβάνουν βαθύ συναισθηματικό δέσιμο με τα βλαστάρια τους. Έτσι, ακόμη και κουρασμένοι, όπως ο δύστυχός Κόπι στο Ομοίως, από την πανομοιότυπη καθημερινή πραγματικότητα, συχνά άνευ εναλλαγών, εντάσεων και χρονικών περιθωρίων, αντιλαμβάνονται πότε υπάρχει κάτι που λαχταρούν οι ανθρωποσμικρύνσεις τους και ψάχνουν έναν εφικτό τρόπο να τα κάνουν ευτυχισμένα, όσο δύσκολο ή μεταφορικής φύσης κι αν μπορεί πολλές φορές να αποδεικνύεται το εν λόγω εγχείρημα.

Έτσι ο Κόπι, αρχικά, αναμένει από τον Πέιστ τις σχολικές επιδόσεις που θα τον κάνουν υπερήφανο με έναν κοινωνικά αναγνωρισμένο κλασικό τρόπο. Τι γίνεται, όμως όταν λείπει κάτι από τη ζωή του Πέιστ ή οποιουδήποτε παιδιού, που το ίδιο ψάχνει τον καταλληλότερο τρόπο να εκφράσει στο γονιό; Μπορεί η παιδική πραγματικότητα, αλλά κι αυτή της πατρότητας να έχει χρώμα πέραν το γκρίζου που έχει σχηματίσει γενικά ένα σύννεφο αποικιών που επισκιάζει τη συνειδητοποίηση της επαναληπτικότητας της ζωής μας;

Η φιγούρα του πατέρα έχει πολλάκις συνδεθεί με την εικονοποιία της έμπνευσης και του εμφυσήματος πνοής ζωής στις επόμενες γενιές. Μιλάω για κάτι που κι ο ίδιος ο Φρόιντ, μέσα από της θεωρία της ψυχανάλυσης, είχε με αυτοσυγκράτηση επισημάνει. Δηλαδή ότι η έντονη επίδραση του πατέρα κατά την παιδική ηλικία οφείλει να ξεπεραστεί, περίπου με την ίδια ένταση που έχει αφομοιωθεί, για να μπορέσει το άτομο να εκφραστεί και να δημιουργήσει με τον αποκλειστικά μοναδικό δικό του τρόπο. Και πραγματικά, ο πατέρας είναι μια από τις πρώτες εμπνεύσεις του πως να ζήσεις συγκροτημένα· που ενδεχομένως οφείλεις να εξετάσεις και να αφήσεις στην άκρη, αν φιλοδοξείς να αναπνεύσεις μια μέρα, μεταχειριζόμενη ίδιους πόρους και με τον τρόπο που εσύ η ίδια θεωρείς προτιμότερο και πιο αποτελεσματικό. Οι σχέσεις, όμως, εκτός από τρόπο απαιτούν και κόπο, κι αυτό ακριβώς φαίνεται πως έχει συνειδητοποιήσει ο Κόπι, στο ταινιάκι, ώστε αναζητά και τελικά διανοίγει πρωτάκουστα αναπάντεχους διαύλους επικοινωνίας με τον παιδί του, που, παρατηρώντας έναν βιολιστή του δρόμου, φαίνεται να σημαδεύεται από την πρώτη του τυχαία συνάντηση με την τέχνη (για περισσότερες λεπτομέρειες, σας παροτρύνω να δείτε την ίδια την ταινία, που ίσως ακριβώς εξαιτίας της λιτής και βατής έκθεσης γεγονότων που εκπροσωπεί καταλήγει ιδιότυπα συγκινητική). Έτσι επιστρέφει το χρώμα στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών· μαζί με είδος κατανόησης του που περίπου εντοπίζεται ένα είδος ουσίας της ανθρώπινης ζωής στις καρδιές τους.

Ο δικός μου πατέρας δεν το είχε με τα μουσικά όργανα. Συνήθως, όμως, έμπλεκε τα παραμύθια που μου διάβαζε με δικές του επινοημένες περιπέτειες σε σημείο που δεν επιδέχεται ούτε ήπιο ξεκαθάρισμα. Κι ακόμη κι αν τότε διαμαρτυρόμουν που χαλούσε η πλοκή που αγαπούσα, που είχα διαβάσει, φανταστεί κι επιζητήσει χιλιάδες φορές, κάτι ζωντανό πρέπει να έχει μείνει από εκείνες τις ιστορίες, τις συχνά ατέλειωτες, τις τόσο λιγότερο ζυγιασμένες και προκαθορισμένες από τον Αίσωπο ή τους επιγόνους του Ντίσνεϊ, που συχνά αντάλλασσαν στοιχεία η μια με την άλλη· και ποτέ δεν αποτυπώθηκαν κάπου τα συναισθήματα που προκάλεσε η πρώτη φορά που ένα συγκεκριμένο γεγονός ώθησε να ειπωθούν.

Την Κυριακή που μας έρχεται ας κάνουμε λίγο πίσω στην παρόρμηση που μας υποδεικνύει να τιμάμε αυτούς που αγαπάμε προσφέροντας αγαθά της καταναλωτικής κοινωνίας. Ας προτιμήσουμε μια συζήτηση, μερικές σκέψεις ή κάτι άλλο πιο πνευματικό, ως ανταπόδοση σε όλα εκείνα τα όχι εντελώς χειροπιαστά που μας πρόσφερε η ζεστασιά, η ασφάλεια και η έμπνευση της αγκαλιάς του πατέρα, όπως φαίνεται και στο Ομοίως.

By Μαρία Γώγογλου