Προσεγγίσεις Ανεπαίσθητα Αφανών Καλλιτεχνικών Δημιουργημάτων: Α΄ Μέρος

Αποτελούσε πάντα ακρογωνιαίο λίθο στη συγκρότηση των απόψεών μου για την τέχνη πως ακόμη και μέσα από έργα που δεν έχουν εκτιμηθεί ευρέως μπορεί να κατανοηθεί πλήθος εννοιών και τρόπων έκφρασης καθώς και να προσεγγιστεί βαθιά αισθητική απόλαυση. Τα επόμενα υπήρξαν εξαιρετικά υποκειμενικές δικές μου επιλογές· ο λόγος, ωστόσο, που διάλεξα να τα παρουσιάσω εδώ είναι πως γενικότερα διαθέτουν την ιδιότητα να προσφέρουν κάτι, παρά το γεγονός ότι έχουν παραβλεφθεί ή ορθότερα παραγκωνιστεί από άλλα επιτεύγματα των δημιουργών τους που φάνηκαν ικανότερα στο να πλησιάσουν το ευρύ κοινό και να απορροφήσουν μερίδα του λέοντος του ενδιαφέροντός του.

1. Woody Allen, Scoop
   
   
   
   

Σπανίζει η κατάπληξη για τις ταινίες του Γούντι Άλεν· ακόμη και γι' αυτές που δεν έχουν καταχωρηθεί ως αριστουργήματα. Στη συγκεκριμένη, το κοινό έρχεται αντιμέτωπο με μια διαφορετική Σκάρλετ Γιόχανσον-δυναμική φοιτήτρια δημοσιογραφίας από την αμερικανική επαρχία· με χαρακτηριστικά σπασίκλα και φαινομενική άγνοια για τον αισθησιασμό που αποπνέει· αποφασισμένη να πετύχει. Παρ' όλο που η συνέντευξη που έχει κανονίσει με γνωστό Βρετανό σκηνοθέτη, κατά τη διάρκεια της παραμονής της στη Γηραιά Αλβιώνα, δεν εξελίσσεται τόσο ευνοϊκά όσο αναμένεται, η Σόντρα δεν το βάζει κάτω. Ειδικά όταν, η αμελητέα διάρκεια παραμονής της στο κουτί διαμελισμού ανθρώπινων μορίων(!)-μέρος κόλπου κατά τη διάρκεια σόου του μάγου και συμπατριώτη της Σπλεντίνι (Γούντι Άλεν), της προσφέρει στο πιάτο τη μεταθανάτια εμφάνιση-ζαβολιά του έγκριτου και πρόσφατα εκλιπόντος δημοσιογράφου Τζόου Στρόμπελ, και, κατά συνέπεια. το τελευταίο του «λαβράκι». Για να ερευνήσει την υπόθεση που θα το αναδείξει, η Σόντρα θα γνωρίσει και θα ερωτευτεί τον Πίτερ Λάιμαν, γόνο αριστοκρατικής οικογένειας του Λονδίνου, και θα αναζητήσει αποδείξεις για το αν όντως είναι κατά συρροήν δολοφόνος.

Αν κάτι αναδύεται για άλλη μια φορά εδώ, όπως και σε πλείστα παραδείγματα ταινιών του κινηματογραφικού δημιουργού είναι η απόλυτη ανάγκη μας για φαντασία στην αναμέτρηση για επιβίωση με την πραγματικότητα. Η παλινδρόμηση της Σόντρα ανάμεσα στην έντονη επιθυμία της να πετύχει στο δημοσιογραφικό χώρο, που κατά κύριο λόγο προκαλεί τις ονειρικές συναντήσεις της με τον πεθαμένο Στρόμπελ έρχεται σε αντίθεση με την αμελή αίσθηση της σεξουαλικότητας που αποπνέει, την οποία σχεδόν παντελώς αγνοεί. Η επικοινωνία του εαυτού της, ωστόσο, και με το ασυνείδητο-φαντασιακό, μέσα κι από τη συνεργασία της με το μάγο Σπλεντίνι, θα της φανερώσει κάθε πλευρά που είχε κρυμμένη και θα τη βοηθήσει να εξιχνιάσει μια υπόθεση-άλυτο αίνιγμα με καταιγιστικές κι αναπάντεχες εξελίξεις.

2. Παύλος Παυλίδης, “Νοσφεράτου”
   
   

Παρ' όλο που, όντας στο ίδιο άλμπουμ με τη “Λευκή Καταιγίδα” (το Αυτό το Πλοίο που Όλο Φτάνει), ευνόητα επισκιάστηκε από την τελευταία, και τα βαρβάτα, πανανθρώπινα νοήματα που μεταφέρει, το τραγούδι είναι μια άξια ανακάλυψη. Και full credit στον Παύλο (για πολλοστή φορά!) που δοκιμάζει να παίξει σχεδόν οποιαδήποτε τραγούδια με διάφορους τρόπους μπροστά σε διάφορα κοινά, κρατώντας πάντα ένα μέρος τους για την επόμενη περίσταση που θα βρει πρόσφορη να απελευθερώσει τη δύναμή του.

Είναι γνωστό πως ένα μεγάλο μέρος τέχνης γεννιέται από την απουσία αυτού που θα μπορούσε να έχει συμβεί ή να συμβαίνει· από ένα ιδιόμορφο μπλέξιμο, δηλαδή, φαντασίας και πραγματικότητας κι αναμνήσεων που εξωραϊζονται από την εκάστοτε αίσθηση έλλειψης που ενδέχεται να μας ταλανίζει. Εν μέρει σ'αυτή την προσέγγιση ενυπάρχει ένα επίπεδο αποδοχής του εαυτού μέσα από τον εναγκαλισμό της αναγκαιότητας με διάφορους τρόπους μιας πολυεπίπεδης ανυπαρξίας. Στο μυαλό μου, για παράδειγμα, όταν ακούω αυτό το τραγούδι, πολλές φορές φαντάζομαι ένα πρόσωπο (συνήθως γυναίκα) που υπάρχει, με την κλασική χωροχρονική έννοια, κι ένα άλλο υποκείμενο που η σύστασή του ορίζεται επακριβώς στο βαθμό που αψηφά τις υπαρκτές διαστάσεις· εξού και η τάχιστη ομολογία του πως “έρχεται η αυγή / και θα φύγω πάλι”, όπως και ο τίτλος του τραγουδιού.

Δε χρειάζεται, φυσικά, να επιχειρηματολογήσουμε εδώ για το γεγονός πως η μνήμη κι ολόκληρος ο συναισθηματικός κόσμος των ανθρώπων είναι δυνατό να εμψυχώσουν τις πιο δυνατές φαντασιώσεις· που με τη σειρά τους είναι δυνατό να προσφέρουν φως ακόμη και στις πιο δύσκολες καταστάσεις. Στον 21ο αιώνα, τουλάχιστο, που ο ρομαντισμός θεωρείται κάτι παρωχημένο, και οι αληθινές ερωτικές ιστορίες αποκλειστικό υλικό για ταινία ή χαρακτηριστικά της απομακρυσμένης τυχαίας συνάντησης στον κυβερνοχώρο.

3. Πάμπλο Πικάσο, Το Μάθημα
   
   
   

Υπάρχει μια ιδιαίτερη πλευρά του καθηγητικού επαγγέλματος, αυτή που αποτέλεσε πόλο έλξης για πολλούς από εμάς, και κάπως έτσι καταλήξαμε σ' αυτό. Ιδιάζουσα πιο πολύ γιατί σε ενθαρρύνει να κρατήσεις ένα συγκεκριμένο χώρο κατά την επαφή σου με αυτό που να μην επηρεάζεται απόλυτα από την πολυδιάστατη διάβρωση που μπορεί να επιφέρει στις σχέσεις και την προσωπικότητα η επαφή με το χρήμα. Αυτή σχετίζεται απόλυτα με τι μεταφορά στάσεων κι αξιών, καθώς και με την καλλιέργεια συναισθημάτων στις ψυχές των μαθητών, και ταυτόχρονα και κατ'επέκταση και των διδασκόντων· κάτι που αρκετά πρόσφατα έμαθα πως ονομάζεται κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα.

Έννοια που ασφαλώς μπορεί να μη βρισκόταν πολύ κοντά στην πρόθεση του ζωγράφου κατά τη διάρκεια της δημιουργίας αυτού του πίνακα· είναι, όμως, φανερό από τον τρόπο που ο πρωταγωνιστής εκδηλώνει το δέσιμο με την ηρωίδα-λογικά «μαθήτριά» του πως υπάρχει κάποιος βαθύς λόγος γι' αυτό το άγγιγμα. Πιθανόν απλώς μια τελευταία προσπάθεια να επικοινωνήσει με κάποιο άλλο πρόσωπο, αλλά και η διάθεση να την προσέξει περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο τριγύρω, αλλά και γενικότερα απ' όλα τα άλλα πλάσματα. Η πίστη στο ρομαντισμό των εξ ολοκλήρου επινοημένων αυτών προθέσεων πίσω από αυτά τα στοιχεία κάνει τον πίνακα κάτι περισσότερο από άξιο να σταθεί κανείς να τον παρατηρήσει.

Το να μιλήσει κανείς για την επιρροή του μέντορα κοιτώντας τον δε φαντάζει εξωπραγματικό· αν και η μεταδοτική αυτή δύναμη είναι τόσο συνώνυμη της καλλιτεχνίας ως κι εξαιρετικά δυσεύρετη στην εποχή μας. Παραμένει, ωστόσο, ένα από τα νήματα που μπορούν να κινήσουν τον κόσμο, εμφανώς επηρεάζοντας τη θεώρηση, και συνεπακόλουθα, την πορεία της ζωής φωτεινών δειγμάτων του.

Κι αν αγνοούσατε την ύπαρξή τους μέχρι τώρα, έχετε πλέον λόγο να το ξανασκεφτείτε. Ειδικά αναλογιζόμενοι την επιρροή που μπορεί να ασκήσουν στις απόψεις για το μέχρι στιγμής γνωστό σας κόσμο, ένα είδος έλλειψης ενδιαφέροντος του οποίου ενδέχεται ήδη να έχει αρχίσει να κατερρέει εν γνώση σας.

By Μαρία Γώγογλου