Τρίτη 14 Μαρτίου 2017

Η Ελευθερία της Ανάγνωσης

Έχοντας φιλοσοφήσει τόσο πολύ για την επήρεια ποικίλων αναγνωσμάτων στη ζωή και την προσωπικότητα της υποφαινόμενης αναγνώστριας, αλλά και του αναγνωστικού κοινού γενικότερα, φαίνεται τουλάχιστο δίκαιο το να γράψει κανείς τουλάχιστο μια φορά για όσα ο ίδιος ο αναγνώστης μπορεί να επιβάλλει στα βιβλία που αισθάνεται να κεντρίζουν το ενδιαφέρον του κατά καιρούς. Κι ας μην ακούγεται τόσο πρωτότυπο μιας κι ο Ρολάν Μπάρτ, καθώς και μια σειρά από άλλους θεωρητικούς έχουν ήδη ασχοληθεί ενδελεχώς με την ιδιαιτερότητα του να αποτυπώνει κάποιος τη δική του ιδιοσυγκρασιακή φύση στις οδούς ανάγνωσης που ακολουθεί.


Η ανάγνωση βιβλίων μπορεί τον 21ο αιώνα να είναι μια δραστηριότητα που δεν κατέχει αναπόσπαστη θέση στη ρουτίνα του κάθε ανθρώπου, μιας και η ψηφιακή εποχή διαθέτει μέσα πολύ πιο ικανά να διεκδικήσουν κάθε ρανίδα προσοχής μας, χρησιμοποιώντας πρωταρχικά τη δύναμη της εικόνας και κατά δεύτερον την ασίγαστη προσπάθεια εύκολου εντυπωσιασμού με επίκληση στην παντοδυναμία των αισθήσεων και του συναισθηματικού κόσμου. Έχει, όμως φανατικούς θαυμαστές, για τους οποίους αποτελεί απαραίτητο κι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους. Οι οποίοι εξαιτίας της καθημερινής τριβής ατέλειωτων ετών μαζί της επιδεικνύουν και ρυθμίζουν την εμβέλεια των προσωπικών τους καπρίτσιων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επαφή τους με ένα πολυπόθητο γι' αυτούς, όσο και υπερπολύτιμο βιβλίο.
Πρώτα απ' όλα, η ελευθερία του να διαλέξεις το είδος του αναγνώσματος που αισθάνεσαι κάθε φορά πως ταιριάζει με τη διάθεση που σε διατρέχει τη συγκεκριμένη περίοδο (που μπορεί και να μακροημερεύει, τη στιγμή που, όπως εγώ, ενδέχεται να ψάχνεις επί σειρά ατέλειωτων χρόνων τον έρωτα ακριβώς εκεί που δεν υπάρχει και γι' αυτό στρέφεις την αναγνωστική σου πυξίδα προς την ανάλογη κατεύθυνση. Ευτυχώς που δίνοντας την ευκαιρία και σε άλλα είδη και συγγραφείς έχω, πιστεύω, ξεπεράσει τον αιώνιο σκόπελο του άλυτου ερωτικού αινίγματος, αν και κάτι μου λέει πως τέτοιες πληγές δε γιατρεύονται ακριβώς με τον τρόπο που πιστεύεις ότι τις επούλωσες). Για παράδειγμα, λόγω του ανειλημμένου φόρτου εργασίας μου, κατά το σχολικό έτος, θα επιμείνω σε σχετικά “ανώδυνα” βιβλία, ενώ θα διαλέξω τα πιο μακροσκελή κι απαιτητικά με λαχτάρα για τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς και για το Χριστουγεννιάτικο και Πασχαλινό διάλειμμα. Για να μη μιλήσω για τη συνήθειά μου να πιάνω τουλάχιστο τρία με τέσσερα βιβλία παράλληλα, κατά τη διάρκεια των μηνών που δεν είμαι επιφορτισμένη με περαιτέρω ή ιδιαιτέρως σοβαρά επαγγελματικά καθήκοντα (είναι κι αυτό ένα θέμα που έχει φτάσει η ώρα να το δω!). Όπως και να 'χει, αισθάνεται κανείς πως η δυνατότητα να καθορίζει ο ίδιος πότε και τι θα διαβάσει, καθώς και το πόσο απαιτητικό θα είναι αυτό παραμένει στις μέρες μας μια επιλογή-προνόμιο στη δίνη των επιτακτικών καθημερινών υποχρεώσεων.

Περίπου όπως πολλοί βιβλιόφιλοι θα ήθελαν οι αναγνωστικές τους γωνιές να μοιάζουν

Και φυσικά, η ιδιοσυγκρασιακή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης· με άλλα λόγια, το δικαίωμα να χτίσεις και να ακολουθήσεις μια σειρά από καταστάσεις και ήρωες, με τον τρόπο που ιδιότυπα σχηματίζεται στο μυαλό σου. Εξίσου και το να διατρέξεις τις σελίδες μπρος και πίσω και να ξαναδιαβάσεις, αλλά και να ρίξεις μια ματιά στο «μέλλον» όσες φορές θες. Αν και είμαι από αυτούς που προτιμούν το σασπένς με εκτίμηση για κάθε κόκκο απροσδόκητης απογοήτευσης που μπορεί να αποφέρει. Προτιμώ, δηλαδή, να μην ξέρω τίποτα για τα τεκταινόμενα στη συνέχεια του βιβλίου και να ξαφνιαστώ αλώβητα ή να μην καταλάβω Χριστό (!) από το να ρισκάρω μια απολύτως αυθεντική αντίδραση, κατά τη διάρκεια ενός φαινομένου, όπως η ανάγνωση, που δεν πρόκειται (όσο κι αν ενδέχεται) να επαναληφθεί.

Όπως θα μπορούσα να μοιάζω όταν διαβάζω, με εξαίρεση το γεγονός ότι η γάτα ενδέχεται να είναι επινοημένη


Μέσα στην αρετή της αναγνωστικής ελευθερίας ενυπάρχει βέβαια και η δυνατότητα απόρριψης του αναγνώσματος που δεν κρίνεις ιδανικό για τα δικά σου γούστα ή που δεν αποδεικνύεται κατάλληλο για τις συνθήκες τις οποίες διανύεις. Με τα ιστορικά μυθιστορήματα την έχω πάθει απίστευτες φορές, όχι γιατί απεχθάνομαι την ιστορία (που ξεκάθαρα αγαπώ, κι αυτό είναι κι εμφανές από την ιδιαίτερη εκτίμησή μου σε ιστορικά, αν και εκλαϊκευμένα πονήματα, όπως π.χ. τη Μικρή Ιστορία της Φιλοσοφίας του Γουόρμπαρτον). Τελευταία απόπειρα με ιστορικό μυθιστόρημα ήταν ο Τελευταίος Παλαιολόγος του Γιώργου Λεονάρδου κι απέτυχε παταγωδώς, κι από τότε ούτε με δισταγμό δεν έχω τολμήσει να πλησιάσω όποιο μυθιστόρημα εξ όψεως μου φέρνει στο νου προσπάθεια αφήγησης με φόντο ιστορικών αναλαμπών. Είναι κι αυτό ένα άλλο είδος φόβου που περιμένει στη γωνιά του να γιατρευτεί.
Άφησα για το τέλος το αναγνωστικό φόντο, ξεκάθαρα επειδή είναι από τα αγαπημένα μου θέματα· κι επειδή ασυνείδητα ή συνειδητά αποτελεί μια απόφαση που επηρεάζει το αναγνωστικό αποτέλεσμα. Η απόφαση του πότε και που θα διαβάσει κανείς ανήκει στον αναγνώστη αποκλειστικά, ενδεχομένως με μεγαλύτερη αποκλειστικότητα σε σχέση με τις παραπάνω ελευθερίες. Δοκιμάστε να διαβάσετε κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου μέρος του επόμενου ταξιδιού σας, για παράδειγμα, για να καταλάβετε τι εννοώ, και είναι δεδομένο πως θα παρατηρήσετε το αναγνωστικό αποτέλεσμα να χρωματίζεται ανάλογα. Τα τοπία, οι συνεπιβάτες, αλλά κι ένα είδος συγκεντρωτικής επίδρασης της διαδρομής είναι προδιαγεγραμμένο πως θα σας εξασφαλίσουν μια εμπειρία μοναδική, ελάχιστα όμοια με πράγματα που έχετε προηγουμένως βιώσει, εκτός κι αν αυτές οι πρακτικές αποτελούν ένα είδος περιθωριακής συνήθειας, όπως στη δική μου ζωή, ακριβώς επειδή παραδέχομαι πως δεν έχω τόσο ατέλειωτα ταξιδέψει (μιας και η μόνιμη κατοικία μου βρίσκεται στην άκρη της χώρας, από τη μια, αλλά κι επειδή νομίζω πως αποδεικνύομαι πραγματικά καλή στο να μένω σε ένα συγκεκριμένο μέρος, αγαπώντας κι υποστηρίζοντάς το, από την άλλη). Ασφαλώς, βέβαια, και η αγαπημένη γωνιά διαβάσματος που έχουμε οι περισσότεροι αναγνώστες αδιαφιλονίκητα μας κερδίζει, κάθε φορά που την αντικρίζουμε, μιας και πρόκειται για το σκηνικό όπου βιώσαμε τις εντονότερες, εσωτερικές μάχες, τους υψηλότερους στοχασμούς και τα βαθύτερα συναισθήματα που κάτι μη ανθρώπινο μπορεί να μας προσδώσει· και, γι' αυτό, σαφώς θα κατέχει πάντα ξεχωριστή θέση στη ζωή μας.
Αλλά ιδανικότερα, φτιάξτε ένα αγαπημένο μέρος να διαβάζετε οπουδήποτε τύχει στη ζωή σας να βρεθείτε, ως περαστικοί και μη. Πληθώρα εμπειριών διεκδικούν το χαρακτηρισμό του εφήμερου στην καθημερινότητά μας, την ίδια στιγμή που ξέρουμε πως, ό,τι κι αν συμβεί μια συγκεκριμένη συνήθεια θα μας συνοδεύει πάντα: η αναζήτηση της αναγνωστικής απόλαυσης.

(ένα παράδειγμα μουσικής επένδυσης που μπορεί να συνοδεύσει τις αναζητήσεις σας, λογοτεχνικές και μη)

Βy Μαρία Γώγογλου

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου