Αλήθειες Αγνής Ανθρωπινότητας

Πολυαναμενόμενη εμφάνιση και πολυσυζητημένη άφιξη – το πιο πρόσφατο βιβλίο του Τζόναθαν Φράνζεν κάτι παραπάνω από δικαιολογεί τη φήμη και την απόλυτα αδιαμφισβήτητη αξία του δημιουργού του. Το μυθιστόρημα Αγνή είναι το άρτι κυκλοφορηθέν ολοκληρωμένο δείγμα λογοτεχνίας που διάβασα πιο πρόσφατα. Εκ πρώτης απόψεως, κυρίως καθ' ότι κατόπιν πρώτης ανάγνωσης, το βιβλίο φαίνεται να έχει πολλά αποστάγματα σοφίας να μας μεταφέρει, κυρίως σχετικά με την πολυπλοκότητα της σύγχρονης ανθρώπινης κατάστασης.

Έργο του Στέφανου Ρόκου

Κεντρική ηρωίδα είναι η Πιπ Τάιλερ, 23χρονη αρχικά υπάλληλος στο τμήμα Προβολής κι Επικοινωνίας στις Ανανεώσιμες Ενεργειακές Λύσεις της Όκλαντ, με υποχόνδρια μητέρα σ' ένα πιο ήσυχο και γραφικό μέρος της Καλιφόρνια, ακατανίκητη γοητεία κι ευστροφία και το ανυπέρβλητο βάρος ενός υπέρογκου φοιτητικού δανείου να της ζαλίζει τις δυνατότητες ευτυχίας. Η Πιπ θέλει όσο τίποτα να γνωρίσει τον πατέρα της, την ταυτότητα του οποίου η μητέρα της επανειλημμένα κι εμφατικά αρνείται να της αποκαλύψει, αν μην τι άλλο για να του φορτώσει την εξόφληση του επίμαχου ποσού, που την εμποδίζει να συνεχίσει με άνεση την πορεία της προς την ατομική καταξίωση και προσωπική «ελευθερία»· ακριβώς κι όσο με τον τρόπο της θα ήθελε να αποκτήσει μια σχέση που βγάζει νόημα (όσο κι αν η γενική στάση της επιδεικνύει το ακριβώς αντίθετο). Η περίπτωσή της τυχαίνει να εμπίπτει στη σφαίρα του ασύλληπτα ιδιοτελούς ενδιαφέροντος του Αντρέας Βολφ, πρώην περιθωριακά αντιφρονούντος, μολονότι οικογενειοκρατικά βολεμένου στο καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας και νυν επικεφαλής του εγχειρήματος Ηλιόφως, μιας αμφιλεγόμενης, αλλά και πολύκροτης οργάνωσης με έμφαση στις διαδικτυακές διαρροές ειδήσεων για εξέχουσες προσωπικότητες, καθώς και κρατικές και μη διεργασίες, αλλά και κομβικούς οργανισμούς παγκοσμίως. Ο τελευταίος στρατολογεί επιτακτικά την παρουσία της στο εγχείρημα, γεγονός που θα της αλλάξει τη ζωή για λόγους που δε σχετίζονται άμεσα μόνο με το αναντίρρητο της αρσενικής γοητείας του.

Χάρη στον Αντρέας Βολφ, ή αν θέλετε εξαιτίας του, η ιστορία της Πιπ ή αλλιώς Αγνής, όπως είναι το πραγματικό της όνομα, θα φτάσει στον πατέρα της και διακεκριμένο δημοσιογράφο, Τομ Άμπεραντ, και το άδοξο ρομάντζο του με την κληρονόμο της αμύθητης περιουσίας της οικογένειας-ιδιοκτήτριας της εταιρείας ΜακΚάσκιλ, με κεντρική δραστηριότητα το κρεατεμπόριο. Είναι και η στιγμή του μυθιστορήματος που ο αναγνώστης έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με το ανέφικτο μιας σύγχρονης ερωτικής σχέσης, δομημένης εξ αρχής στα ανισόρροπα θεμέλια της νεανικής τάσης για υπερβατικότητα των συναισθημάτων, με απώτατο στόχο την απογείωση της δυναμικότητάς τους. Είναι, επίσης, μια απ' τις στιγμές που οι αντικρουόμενες δυνάμεις των πολλαπλών «εγώ» των σύγχρονων αναγκών για συμφέροντα έρχονται κάτω από το μικροσκόπιο στον ορίζοντα του βιβλίου. Κάπου, στον αφηγηματικό χρόνο σχετικά σύντομα, έρχεται και η μεγάλη στιγμή που η Αγνή θα διεκδικήσει τα δικό της δικαίωμα κληροδότησης στην ευτυχία με συχνά ελάχιστα ελκυστικούς κοινωνικούς όρους, στους οποίους οι άνθρωποι οφείλουν τυφλή υπακοή, πέρα από τη φευγαλέα έννοια της συμμετοχής που ενσαρκώνουν – τουλάχιστον ξεκάθαρα ορατή σε αντιπροσώπους της νεότερης γενιάς.

Η μοναδικότητα του πιο πρόσφατου πονήματος του πολυβραβευμένου, κι εν γένει πολυαναγνωρισμένου Αμερικανού συγγραφέα, βρίσκεται, το δίχως άλλο τουλάχιστο μερικώς, στον τρόπο που αποπειράται να απαθανατίσει το αναπόδραστο της σύγχρονης μοναχικότητας, ως αποτέλεσμα της ψηφιακής, αλλά και της μοντέρνας αναβάθμισης της κοινωνικής ζωής. Το απότομο πέρασμα από τη συμπαγή ατομικότητα και τον -εντός ορίων- θεμιτό ναρκισσισμό της προσωπικής ανόδου προς την υποκειμενικότητα στην ψηφιακή εκμηδένιση από εκατομμύρια εξίσου ξιπασμένους εαυτούς, ειδήσεων και ιδεών που διεκδικούν το αξιοπρεπές και, ει δυνατόν όχι μόνο, στάτους τους αποτυπώνεται επάξια στην πολυμορφική πορεία και πολυσχιδή δραστηριότητα του Αντρέας Βολφ. Αρχικά προσπαθώντας, έστω και παραβατικά, να διαφοροποιηθεί στην αυτοκρατορία της ομοιομορφίας, κατόπιν της απόφασης και της επιτυχημένης θητείας του στην ποδηγέτηση των παραστρατημένων νέων του ίδιου καθεστώτος, ο Αντρέας αποδρά από τη συντροφική ζωή με την Άναγκρετ, τις προϋποθέσεις εγγύτητας της οποίας έχει στρώσει με έναν ανιδιοτελή φόνο, στην ανάδυση της παντοδυναμίας διασημότητας της ψηφιακής εποχής. Οι καταστροφικές συνέπειες από τη διαβρωτική αποξένωση φυσικά δε θα αργήσουν να γίνουν αισθητές χαρίζοντας στο βιβλίο μερικές από τις πιο έντονα δραματικές στιγμές κορύφωσης, που ταυτόχρονα υποσκάπτουν τις έμφυτες κι επίκτητες δυνάμεις έλξης του ήρωα που απογειώνουν.

Έργο του Άνταμς Καρβάλιο

Από μια ωδή στις τελευταίες ενδείξεις υπεροχής του ταλέντου του διακεκριμένου λογοτέχνη δε θα μπορούσε να λείπει και μια θερμή αποδοχή των ενδείξεων ιδιαίτερης συμπάθειας που φαίνεται να τρέφει στην περιοχή των υποκουλτούρων (μιας, όπως έχει ήδη γίνει εμφανές από αυτό εδώ το ιστολόγιο, εκ των εξεχόντων αδυναμιών μου ανάμεσα στις εκφάνσεις ανθρώπινων δραστηριοτήτων). Η προσωπική εξάρτηση της Αγνής από το κίνημα καταλήψεων σε μεγάλο μέρος του βιβλίου, οι ιδιοτυπίες κοινωνιών και μοναδικοτήτων καλλιτεχνών του '60κάτι, αναπόσπαστο μέρος των οποίων φέρεται να αποτελεί η Άναμπελ, ο ψυχαναγκαστικός έρωτας του Τομ, αλλά κι ο κόσμος του επαγγελματικού ρεπορτάζ, γεύσεις του οποίου, εκ των έσω, μας προσφέρει η μετέπειτα σύντροφος του Τομ, Λέιλα φωτίζουν αποσπασματικά μερικές μόνο γωνίες του ψηφιδωτού της πραγματικότητας που ως αναγνώστες (και, κατ' επέκταση, ως μέλη της κοινωνίας γενικότερα) αντικρίζουμε. Η συμβολή των υποομάδων αυτών στη σύνθεση του ολοκληρωτισμού της πραγματικότητάς μας σαφώς δεν πρέπει να αγνοείται, ακριβώς στο βαθμό που ο καθένας υπακούει σε ορισμένες ακολουθώντας τους προσωπικούς του δαίμονες – κάτι ανάμεσα σε μεγαλειώδη αναψυχή κι απροσδιόριστα ασυνείδητη υπακοή.

Αφεθείτε στο ένστικτο του Φράνζεν για την ανθρώπινη κατάσταση· παίρνει ανεξήγητες μορφές και είναι ανεκτίμητο το να αναλογίζεται κανείς πόσα έχει να προσφέρει στην εξέλιξη του εσωτερικού σας κόσμου μια τέτοιου είδους και βεληνεκούς λογοτεχνική ιδιοφυΐα.

By Μαρία Γώγογλου