Παγωμένη Νύχτα σε Μακρινή Κρύα Χώρα

Αυτή ήταν η πρώτη φορά που διάβασα ισλανδικό μυθιστόρημα και θέλω να γράψω γι' αυτό αναζητώντας τι το διαφορετικό δύναται να προσδώσει μια τέτοια εμπειρία. Απ' τη μια δε θέλω να θεωρηθεί πως ότι ακολουθήσει είναι σταγόνες απόλυτα επιμελώς διαπιστωμένης αλήθειας, αφού σε ένα μόνο δείγμα έχω εκτεθεί, κι απ' την άλλη πρέπει να υπάρχει έστω ένα ποσοστό ορθότητας σ' ό,τι μας δίδασκαν στη σχολή στα μαθήματα λογοτεχνίας, κι επακολουθούσε του ότι κάθε λογοτεχνική μονάδα αποτελεί τουλάχιστο με κάποιους τρόπους ενδεικτική του πολιτισμού, της κουλτούρας και των συνηθειών μέσα στις οποίες έχει γραφτεί.

(Θα προσπαθώ λοιπόν να μη σταθώ εδώ στην αστυνομικότητα της γραφής του είδους, της οποίας αυτό το μυθιστόρημα μπορεί ξεκάθαρα να θεωρηθεί αντιπροσωπευτικό· θα στρέψω το θέμα στην ισλανδικότητα του ύφους και της γραφής.)

Η Ισλανδία του Άρναλντουρ Ινδρίδασον, και κατά συνέπεια του Έτλεντουρ, του κεντρικού του ήρωα είναι οπωσδήποτε, όπως φανερώνει και ο τίτλος μια χώρα όχι απλώς κρύα, αλλά παγωμένη. Μια χώρα κλεισμένη στο δικό της σύμπαν απομονωμένη χωρίς γείτονες, και, γι' αυτό, χωρίς την παραίτηση εγωκεντρισμού που δηλώνει η ανάγκη για εξωστρέφεια. Οι κάτοικοί της, μαζί κι ο πρωταγωνιστής έχουν μάθει να ζουν μόνοι τους χωρίς συναναστροφές με τον έξω κόσμο, μαθημένοι στην άνεση της αποκλειστικότητας του να ζουν σε ένα τόσο ιδιαίτερο περιβάλλον.

Πήτερ Μπρίγκελ ο Πρεσβύτερος, Κυνηγοί στο Χιόνι

Με κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά τους εξηγείται η κάπως απρόθυμη ή έστω απομακρυσμένη στάση αρκετών Ισλανδών ηρώων προς τους μετανάστες-πρωταγωνιστές που επιδιώκουν να εξασφαλίσουν μια γωνιά άνεσης για τους ίδιους και της οικογένειές τους. Η Σούνι για παράδειγμα, η μητέρα του Έλιας, θύματος του κεντρικού εγκλήματος που κινεί τα νήματα του μυθιστορήματος, προέρχεται από την Ταϊλάνδη, κι είχε ακολουθήσει στην Ισλανδία τον πρώην άνδρα της γέννημα θρέμα Ισλανδό, τον Όδιν, για να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για την ίδια, αλλά και μια πιο άνετη ζωή για την οικογένειά της πίσω στην Ταϊλάνδη. Προς έκπληξη του Όδιν, κάποιο καιρό μετά το γάμο και τη συμβίωσή τους καλεί στην Ισλανδία τον Ταϊλανδό γιο της, Νίραν, από προηγούμενο γάμο, κι επιμένει να ενσταλάζει ταϊλανδικές αξίες κι έθιμα στα παιδιά της μεγαλώνοντάς τα με τον ιδιαίτερο τρόπο που της της έχει εμφυσήσει η δική της κουλτούρα, και μιλώντας τους τη δική της γλώσσα. Μέχρι που ο Όδιν χάνει την υπομονή του χωρίζοντας μαζί της κι απαρνούμενος συχνή επαφή ακόμη και με τον Έλιας, το παιδί που έχουν αποκτήσει.

Η απαθής στάση απέναντι στα εγκλήματα και τις εξαφανίσεις αποδεικνύεται άλλη μια συνήθεια της Ισλανδικής κοινωνίας. Σε μια κουλτούρα διάσπαρτη από την πληθώρα ανεξιχνίαστων περιστατικών ανθρώπων που πάλεψαν με τις καιρικές συνθήκες και βγήκαν χαμένοι, με συχνές εμφανίσεις στις ιστορίες που διαβάζει επανειλημμένα, περνώντας έτσι το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου του ο Έτλεντουρ, πώς να σημειωθεί γενικό ενδιαφέρον για την έκβαση ή πόνος για την απώλεια της ανθρώπινης μοναδικότητας; Το ψυχρό κλίμα σκιαγραφεί τη συρρίκνωση του ανθρωπισμού σ' αυτό το κομμάτι γης απ' όσο τουλάχιστο ο Ινδρίδασον αφήνει εδώ να φανεί.

Άν Χάαλαντ, Χιονοθύελλα

 

Κι αυτή η αποστασιοποίηση παρακωλύει και το έργο του Έτλεντουρ καθώς και το ρόλο των αστυνομικών του συνεργατών σε σχέση με την έρευνα για το δολοφόνο του Έλιας που έχουν αναλάβει. Οι μάρτυρες προσπαθούν να αποκρύψουν στοιχεία, τρέμοντας για μια απόδοση ευθυνών που δεν τους αναλογεί. Αυτό παρατηρείται με συμμαθητές του Νίραν, αμυδρά εμπλεκόμενους σε ρατσιστικές ενέργειες ή / και μικροεγκληματικές πράξεις, αλλά και με καθηγητές του, όπως ο Κιάρταν, ο ρατσιστής οργίλος δάσκαλος των Ισλανδικών, αλλά κι ο Όδιν, ο πατέρας του Έλιας, που επιτίθεται στον Έτλεντουρ, από την πρώτη ακόμα συνομιλία τους.

Σε ένα σύμπαν απουσίας βλάστησης, αφθονίας χιονιοστιβάδων και κρατήρων, οι άνθρωποι αποδεικνύνονται απρόθυμοι ακόμη και να μοιραστούν στοιχεία που θα οδηγήσουν στην εξιχνίαση ενός αποτρόπαιου φόνου μιας αθώας παιδικής ψυχής. Μήπως αυτό δεν αντικατοπτρίζει αποκλειστικά Ισλανδικό γεωγραφικό / κοινωνικό σκηνικό;

Στέφανος Ξένος, Κριτική Παγωμένης Νύχτας 

By Μαρία Γώγογλου