Η Αυτοκρατορία του Συμφέροντος

Η ιδιότητα του να παραμένει κανείς για πάντα παιδί στην ψυχή και στην καρδιά δε διατηρείται απ' όλους μεγαλώνοντας. Κοινώς, κάτι έως πολλά από όσα ο αθώος αφηγητής του Μικρού Πρίγκιπα κρατά βαθιά φυλαγμένα (ενόσω αναζητά το μοναδικό φίλο που θα αποκρυπτογραφήσει τις ενδείξεις μιας ζωγραφιάς, που είχε κάνει μικρός, πως φιλοξενεί ένα βόα που έχει καταπιεί έναν ελέφαντα), αν στραφείς μέσα σου, δε θα τα βρεις. Κάτι άλλο πιο αποφασιστικό και μεγαλίστικο έχει αρχίσει να φυτρώνει εκεί – αιώνια υποτελές στην αυτοκρατορία του συμφέροντος.

Και μιλάμε για αυτοκρατορία -και πάλι λίγα λέμε- γιατί πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς την εξουσία επί της ατέλειωτης έκτασής της; Από το χρονικό σημείο όταν το ανθρώπινο εγώ έγινε ο μοχλός εξέλιξης της ιστορίας (κάπου προς το ξεκίνημα της Βιομηχανικής Επανάστασης πρέπει να συντελέστηκε αυτή η αλλαγή, άσχετα που η ψηφιακή εποχή κάπου πρόσφατα ήρθε για να την εγκαταστήσει μια και καλή), το ατομικό συμφέρον κινεί τα νήματα και είναι πανταχού παρόν. Από καθαρά αναγκαία και χρησιμοθηρικά κομμάτια της καθημερινότητας, όπως ο βιοπορισμός μέσω της εργασίας, μέχρι την πανανθρώπινη ανάγκη για συμβίωση και την αναπνοή της ψυχαγωγίας. Όλα τα παραπάνω φαίνονται δεδομένα, ακόμη κι αν αποφύγουμε να τα συσχετίσουμε με την τυραννία του χρήματος που μας κυβερνά ως ύψιστη αξία, καθώς βαδίζουμε σχεδόν κατ' αποκλειστικότητα στα μονοπάτια ξεψαχνίσματος μιας ψυχοκοινωνικής απόχρωσης.

Κανονικά, θα έπρεπε με άνεση να μπορεί να παραδεχθεί κανείς πως το συμφέρον διαθέτει μια θετική πλευρά, ικανή να επιτελέσει το θεάρεστο έργο ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης ενός ανθρώπου. Τι αυθεντικότερο, δηλαδή, υφίσταται πέρα από το να καταλαβαίνει κάποιος ακριβώς τι είναι αυτό που ο ίδιος πραγματικά θεωρεί πως θα του έκανε καλό, πράττοντας με προθυμία προς την αντίστοιχη κατεύθυνση; Το αποκορύφωμα της γιορτής ξεκινάει τη στιγμή που συνειδητοποιούμε πως δεν είμαστε αποκλειστικά και μόνο η ενσάρκωση θηλαστικών, με το χάρισμα να μιλούν· για άλλους μπορεί η στιγμή-έναυσμα να έρθει με τη συνειδητοποίηση πως οφείλουν να τα βγάλουν πέρα με το γεγονός πως δεν κατοικούν μόνοι τους στο σύμπαν και πως οι επιθυμίες τους ενίοτε θα συγκρούονται μετωπικά με αντίστοιχες συνανθρώπων στον άμεσο περίγυρό τους.

Κάμι Νέμα, Εαυτός

Γιατί η ζωή για τους περισσότερους από εμάς θα ήταν πέρα για πέρα ανυπόφορη, αν το μόνο για το οποίο ενδιαφερόμασταν στο μεγαλύτερο μέρος του βίου μας ήταν η ικανοποίηση πρωτευόντων αναγκών που όλοι θεωρούμε αυτονόητες για να επιβιώσουμε -φαγητού και στέγης συμπεριλαμβανομένων- ή τελοσπάντων η ρύθμιση των πραγμάτων σύμφωνα με το δόγμα που μας εξασφαλίζει προσωπικά τα μέγιστα ακόμη κι όσον αφορά στα περιφερειακά, μικρά κι ασήμαντα. Η δημιουργικότητα του ανθρώπου γεννιέται μέσα από την προσπάθεια να ξεπερνά συνεχώς τον εαυτό του και να αναδύεται μέσα από τα τρομακτικά εμπόδια που έχει σταθεί αδύνατο να ορθώσει με τη φαντασία του· κι όμως, η πραγματικότητα τα έβαλε μπροστά του. Για να μην υπερθεματίσω, ως άλλος Σαρτρ, για την αυτοπραγμάτωση και την εξέλιξη των εν δυνάμει χαρακτηριστικών μας, ενόσω, όντας κοινοί θνητοί, συγκρουόμαστε με την ισχύ του ανέφικτου κι ανυπέρβλητες δυσκολίες.

Αυτά για όσους αναζητούν τη βολή τους κάθε ώρα και λεπτό. Για τους πιο περιπετειώδεις, που έχουν ήδη καταλάβει προς ποια δύσβατη ορεινή πλαγιά κατευθύνεται η ζωή μας, απλά ας θυμίσουμε πόσες πληγές, αλλά και μαγικές αθόρυβες στιγμές ευτυχίας και θριάμβους συνεπάγεται ένα μέλλον προσπαθειών για ομαλή συμβίωση με τους συνανθρώπους μας· δε μπορώ να σκεφτώ αυτή τη στιγμή αν υπάρχει κάποιος για τον οποίο το παραπάνω δεν αποτελεί ρεαλιστικό στόχο. Όταν οι απολύτως εγωκεντρικές, καθ' όλα ωφελιμιστικές μας σκέψεις συγκρούονται με τις αντίστοιχες του διπλανού ή του απεναντινού μας (και σ' αυτή την περίπτωση, εκτός από κάποιο φίλο ή γνωστό, μπορεί να εννοούμε κι ένα στενό συγγενή ή ακόμα και σύζυγο), η χρυσή τομή πρέπει να βρεθεί οπωσδήποτε κάπου στη μέση. Που σημαίνει πως πρέπει να κάνουμε παραχωρήσεις, να υπομένουμε, καθώς διαπραγματευόμαστε πόσο υποφερτή είναι η ένταση της επιμονής μας για προσωπική επικράτηση.

Και φυσικά, ας μην ξεχνάμε τον ιδιοσυγκρασιακό χώρο των συναισθημάτων – ξεδιπλώνοντας τη φράση αυτή, η σκέψη μου τρέχει σε μια εικόνα του εαυτού μου που επιπλέει πάνω σε μια φούσκα, μέσα με ένα δωμάτιο, όπου δε μπορεί κανείς να εισχωρήσει. Αντιλαμβάνομαι πλέον, ωστόσο, εντελώς πως, στον κόσμο ενός ενήλικα, είναι σχεδόν αδύνατο να κλείσεις το διακόπτη στο ρυθμιστικό κανόνα-τρόπο σκέψης, γύρω από τον οποίο η πραγματικότητα έχει μάθει να περιστρέφεται. Κάθε αναφορά σε περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν δράσει ενάρετα και ηρωικά με τρόπο που φαίνεται να διαψεύδει ολοσχερώς τον παραπάνω κανόνα, φωτίζοντας το δρόμο της καρδιάς τους, κρύβει τόσο μια αλήθεια, όσο κι ένα ψέμα. Άλλωστε, κι η έννοια του ηρωισμού δε στερείται τα δικά της παράδοξα κι αντιφάσεις, όπως έχουμε ήδη πει.

Mrs Neeraj, Συναισθήματα

Κάθε ωφελιμιστική αναζήτηση μας πλουτίζει μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου· και μέχρις ότου απομακρυνθούμε τόσο από τα πράγματα, ώστε να γίνουμε ικανοί να διακρίνουμε κι άλλες τους πλευρές, όχι ευκρινώς ορατές με γυμνό μάτι.

By Μαρία Γώγογλου